Column Joks Janssen: Renoveren, renoveren, renoveren!

Met de alsmaar oplopende spanningen op de woningmarkt, groeit de maatschappelijke roep om actie. De meest gehoorde stem is die van de bouwlobby. ‘Bouwen, bouwen, bouwen’, luidt hun mantra. Het is een heldere boodschap, en in communicatieve zin zeer effectief. Want wie wil nu niet dat er gebouwd wordt voor grote groepen burgers op zoek naar een betaalbare woning? De gretigheid waarmee de media het recente rapport van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) over ‘ruimtelijke ordening en woningbouwlocaties’ omarmden, zegt genoeg.

Wie de bril van ‘bouwen, bouwen, bouwen’ opzet ziet maagdelijke weilanden, snel draaiende betonmolens en veel nieuwbouwwoningen. Probleem is echter dat de bril niet corrigeert voor beleidsmatige bijziendheid. Ze vertroebelt het zicht op de wijze waarop de woningmarkt feitelijk (dis)functioneert, welke factoren de alsmaar oplopende huizenprijzen veroorzaken en aan welke woonkwaliteiten de komende jaren echt behoefte is. Niet vreemd dus dat er spanning ontstaan tussen wat wordt beloofd en wat feitelijk kan worden waargemaakt. Zo weten we allang dat alleen het bijbouwen van nieuwe woningen geen antwoord geeft op de doorgeschoten financialisering van de woningmarkt. Integendeel, het pookt dat proces alleen maar verder op.

Een ander, wat onderschat effect van deze vorm van bijziendheid is dat minstens zo belangrijke (ver-)bouwopgaven uit beeld dreigen te verdwijnen. Opvallend is dat het publieke debat op dit moment vooral wordt beheerst door de vraag hoe meer, sneller en beter nieuwe woningen te bouwen, terwijl de sociale en fysieke verbetering van de bestaande woningvoorraad nauwelijks op aandacht mag rekenen. En dat terwijl de opgave om woningen en wijken uit de naoorlogse periode te verduurzamen en aan te passen aan de sterk veranderende woonvraag (o.a. vergrijzing en gezinsverdunning) nog altijd drie keer groter is dan alle nieuwbouw bij elkaar! Sterker nog, in woning- en wijkrenovatie ligt een belangrijke publiek-private opdracht en opgave.

In de bestaande (stads)wijken is veel maatschappelijke, energetische en ruimtelijke winst te boeken. Daarvoor hoeven geen betonmolens te draaien of nieuw landschap te worden ‘aangesneden’. Het gaat immers om het beter - en deels intensiever - benutten van het bestaande. Hoewel het aanpassen van de bestaande woningvoorraad wellicht minder sexy klinkt, is het – zeker in het licht van onze ambities op het vlak van circulariteit en klimaatneutraliteit - niet minder waardevol als de realisatie van nieuwbouw. Integendeel, meer dan bij nieuwbouw wordt bij renovatie om innovatie van de bouwsector gevraagd. Innovatie van de wijze waarop diverse duurzaamheidsdoelstellingen – ecologisch, sociaal en economisch – gelijktijdig kunnen worden gerealiseerd.

Juist bij renovatie zijn er mogelijkheden om zeer hoge verduurzamingsambities (nul-op-de-meter) te combineren met de sociale en fysieke verbetering van woning en wijk. Door te renoveren en te verdichten op specifieke plekken in naoorlogse wijken kan worden gewerkt aan het oplossen van (een deel van) het woningtekort én het verbeteren van de leefbaarheid. En als je toch werkt aan de energetische verduurzaming van woningen of de bouw van lichtgewicht huizen (van hout) op braakliggende daken kun je ook de gezondheidsopgave of de aanpak van wateroverlast en hittestress integreren in de vernieuwing van de wijk.

Renovatie biedt beleidsmatige en maatschappelijke meerwaarde. En het creëert als positief neveneffect ruimtelijke gelaagdheid en kwaliteit. Het zorgt voor herwaardering van onze bestaande wijken, en draagt bij aan de toekomstbestendigheid ervan. Hoog tijd dus dat de bouwsector de bril van ‘bouwen, bouwen, bouwen’ verruilt voor die van ‘renoveren, renoveren, renoveren’. Een scherper zicht is gegarandeerd!