Terug naar overzicht

Column Ninke Happel: Vinden Vinden Vinden

Het is alweer bijna een maand geleden dat het NRP op 2 november het congres ‘Onbenut Potentieel’ organiseerde. Er werd met 150 renovatieliefhebbers op een stormachtige dag gesproken over de potentie van hergebruik. Ze leken het erover eens dat dat potentieel schuilt in een bredere waardebepaling dan louter een economische. Bestaande gebouwen hebben bijvoorbeeld ook een emotionele waarde, omdat ze in ons collectieve geheugen zitten en de achtergrond van ons leven vormen. Sloop je een gebouw, dan sloop je sociale structuren en herinneringen, maar ook de potentie daarop.

Ons architectenbureau Happel Cornelisse Verhoeven werkt in het Keilepand. Dat is een voormalige overslagloods van 15.000 m2 in Merwevierhavens in Rotterdam. Vijf ondernemers, die al een tijdje in het gebouw werkzaam waren, hebben het pand in 2019 gekocht van de gemeente. Vervolgens hebben ze vrijwillig een gemeentelijke monumentenstatus aangevraagd en het gebouw daarmee duurzaam van sloop gered. Het drielaagse pand toont zich behoorlijk robuust door een vroege en karakteristieke betonconstructie die naar boven toe verjongt. De potentie was eindeloos, maar werd door de ondernemers verzilverd tot een broedplaats vol toekomstdenkers. In hun businesscase heeft niet het verhuurbaar oppervlak de hoogste waarde, maar de bijdrage van elke ondernemer aan een sociaal ecosysteem.

Het Keilecollectief bestaat inmiddels uit een mengelmoes van 60 makers, ontwerpers, foodexperts, sociale ondernemers en ondersteuners, bij elkaar gehouden door een cultureel programmeur. Daardoor delen we naast de lunch en kennis ook lief en leed. De sociale structuur groeit daardoor elke dag verder tot een oersterk netwerk van denkers en doeners.

Tekst gaat verder onder de afbeelding 

Karin Borghouts, Paris Impasse
Karin Borghouts, Paris Impasse

Ook Carbonlab is onderdeel van het Keilecollectief. Dutch Green Building Council en NIBE hebben berekend dat als we in Nederland door blijven bouwen zoals we dat vandaag nog steeds doen, we op zijn laatst al in 2028 door ons CO2-bouwbudget heen zijn om binnen de 1.5 graad opwarming te blijven. Dat betekent dat we minder dan vijf jaar hebben om als bouwsector bij te dragen aan de beperking van de opwarming met 1.5 graad. “Wakker worden, werk aan de winkel”, dacht GROUP A en richtte Carbonlab op: een denktank die onderzoekt hoe we snel tot CO2-negatieve en dus klimaatpositieve projecten kunnen komen. Hun bevindingen zijn toegankelijk voor iedereen. Daaruit komt naar voren dat – naast biobased bouwen – het benutten van bestaande gebouwen een bijzonder verstandige stap is om per direct te zetten. Bestaande gebouwen vertegenwoordigen namelijk óók een carbonwaarde. Wat je niet sloopt, hoef je niet te bouwen. En over wat je niet bouwt, stoot je ook geen CO2 uit.

Dat bestaande gebouwen onbenut potentieel zijn, weten wij als renovatieliefhebbers natuurlijk al heel lang. Toch lijkt de rest van de bouwmensen bestaande gebouwen vaak nog te zien als obstakel voor vernieuwing. Of als onbenut grondpotentieel. Slopen is hun antwoord. Want, zo verantwoorden ze, dan kunnen we lekker makkelijk nieuwe woningen bouwen. En dat vindt gewillig gehoor. We hebben er namelijk 900.000 nodig. En snel ook! En zo gebeurde er iets wonderlijks de afgelopen jaren. De woonopgave werd door bouwlobby Nederland gekaapt en opportunistisch omgeleusd tot een bouwopgave. ‘Bouwen bouwen bouwen’! Het bekt zó goed dat nieuw bouwen breed werd omarmd als dé oplossing om het woonverlangen van velen in te lossen.

We hoeven helemaal geen woningen te ‘bouwen bouwen bouwen’. We moeten genetwerkt zoeken naar woonpotentieel en dus ‘vinden vinden vinden!’

Platform Woonopgave, een groeiende alliantie van ontwerpers en andere experts, fronste echter de wenkbrauwen. “Hè, het doel is toch 900.000 extra woningen? Moeten we, tegen de achtergrond van de polycrisis en in het algemeen belang, ons niet eerst afvragen of het wel nodig is om deze woningen allemaal nieuw te bouwen?” En dus deed het platform onderzoek. Haar analyse, ook open source en gratis te downloaden, laat overtuigend zien dat bestaande gebouwen ook een woonwaarde vertegenwoordigen. Sterker nog: het onbenut potentieel van de leegstand van bestaande gebouwen is groter dan de woningnood. Er zijn 1 tot 1.8 miljoen woningen te vinden in bestaande gebouwen, aldus het platform.

Dus willen we 900.000 woningen toevoegen én willen we dat ook nog zo schoon mogelijk doen? Dan moeten we wonen én de planeet samen vooropzetten. Splitsen, herbestemmen en zorgdragen voor wat er al is, worden dan opeens heel vanzelfsprekend. We hoeven helemaal geen woningen te ‘bouwen bouwen bouwen’. We moeten genetwerkt zoeken naar woonpotentieel en dus ‘vinden vinden vinden!’

Over Ninke Happel

Ninke is architect en mede-oprichter van architectenbureau Happel Cornelisse Verhoeven. Met het bureau werkt ze, naast de huisvestingsopgave, aan renovaties, restauraties en herbestemmingen van publieke gebouwen en interieurs in Nederland en België. Ninke is jurylid van de Gulden Feniks en nu ook vaste columnist bij NRP. Iedere twee maanden schrijft ze over wat haar bezighoudt in de (bouw)wereld. Het beeld bij deze column wordt op verzoek van Ninke verzorgd door fotograaf Karin Borghouts. Karin heeft een uitzonderlijk oog voor dagelijkse taferelen. Met haar fotografie bevraagt zij de gebouwde omgeving.

Foto: Sylvana Lansu