Column Vincent van Rossem: Veertig graden

Omdat onze huurkazerne uit 1883 in de Jordaan veel geld opbracht, bood de provinciale woningmarkt ruim keus. Het werd uiteindelijk Texel omdat het daar voor Nederlandse begrippen nog tamelijk ruig en leeg is, zeker in de winter. Maar inmiddels blijkt het grootste voordeel van klimatologische aard te zijn: het is de koelste plek van Nederland.

Terwijl het kwik in Brabant opliep tot boven de veertig graden, bleef de thermometer in onze achtertuin steken op dertig graden. Ook al onaangenaam warm. Binnen was het koeler omdat de oude boerderij normale ramen heeft. Bovendien staat er een grote boom die schaduw geeft. Meteorologen voorspellen dat het wel vaker zo warm gaat worden in de zomer. Het zou dus verstandig zijn om daar rekening mee te houden, zowel in de architectuur als in de stedenbouw. Het is bekend dat steden ‘warmte-eilanden’ zijn. Al die gebouwen nemen warmte op en stralen die weer uit. Ook in een normale zomer zijn grote glasvlakken in een gebouw rampzalig. Hoewel modern glas de warmte vermoedelijk net zo goed buiten houdt als andersom.

Maar in elk geval lijkt het mij interessant om eens na te denken over een stad die niet direct onbewoonbaar wordt bij een hittegolf. In veel warme landen waagt men zich natuurlijk helemaal niet op straat. De gebouwen worden gekoeld en de auto, met airco, zorgt voor het transport van de ene parkeergarage naar de andere. Fijn is anders. In de Westelijke Tuinsteden van Amsterdam is het op warme dagen altijd aanmerkelijk koeler dan in de binnenstad. Veel groen zorgt namelijk voor verkoeling. Een groene stad is een koele stad. Hoe minder bestrating, hoe beter. Elk straatprofiel zou ruimte moeten bieden aan twee rijen volwassen bomen. Dat vereist nogal wat, maar het is op termijn een gouden investering. Op een warme dag in Venetië, lang geleden, verlangde H.P. Berlage hevig naar de grote iepen langs de Herengracht.

Veertig plus brengt natuurlijk nog veel meer narigheid met zich mee. Dan is het namelijk ook erg droog. Dat heeft voor natuurgebieden vrijwel onmiddellijk desastreuze gevolgen. In de natuur is altijd sprake van een precair evenwicht, twee jaar achter elkaar droogte betekent voor veel planten het einde. Daar komt nog bij dat eigenlijk overal in Nederland het grondwaterpeil kunstmatig laag wordt gehouden voor de landbouw. Er is geen enkele buffer om een periode zonder regen te overleven. Ons zogenaamd drassige landje is allang niet drassig meer.

De discussie over het klimaat concentreert zich op de CO2 uitstoot, de primaire oorzaak van de opwarming. Maar die opwarming, met twee graden, is een feit, en nu begint duidelijk te worden wat dat eigenlijk betekent. We kunnen natuurlijk gewoon de airco wat hoger zetten, maar het is echt hoog tijd om fundamentele maatregelen te nemen.