Column Vincent van Rossem: Was het maar waar

Ook nu zijn er veel mensen die denken dat het nooit meer zal worden zoals het was. Maar in Den Haag heeft men al besloten dat ‘onze’ nationale luchtvaartmaatschappij koste wat kost gered moet worden, want zonder de KLM en Schiphol is Nederland reddeloos verloren. Zoiets heet een teken aan de wand. De vertrouwde economie van verspilling en vervuiling moet weer opgestart worden. En laten we eerlijk zijn, ook de consument wil ‘shoppen’ en vervolgens bij de horeca eten en drinken. Het toerisme zorgt wereldwijd voor enorme overlast, maar ontelbare mensen verdienen hun brood met vakantiegangers. Zelfs het supermarktje in mijn dorp kan niet overleven zonder die extra omzet in de zomermaanden. Het is een vicieuze cirkel. We moeten vliegen en shoppen en autorijden en domme gebouwen ontwerpen om de schoorsteen te laten roken, voor ons dagelijks brood, nieuwe schoenen voor de kinderen.

Het kapitalisme heeft sinds de negentiende eeuw spectaculaire vooruitgang gebracht. Bij alle gerechtvaardigde kritiek op dat economische systeem is het nuttig om voor ogen te houden dat abjecte armoede tijdens het ancien régime een wijd verbreid en structureel verschijnsel was. Moderne mensen kunnen zich dat niet eens meer voorstellen. Anderzijds is de grootschalige vernietiging van natuur en milieu met als klap op de vuurpijl de opwarming van de planeet een ontwikkeling die vroeg of laat desastreuze gevolgen zal krijgen. Het kapitalisme moet dus anders. Duurzame energie is een goed begin, maar de elektrische Porsche met vele honderden pk’s geeft wel aan dat veel mensen het nog niet helemaal begrepen hebben. Er zal ook iets moeten veranderen aan de essentie van het systeem, de fundamentele onbenulligheid van vakantieparadijzen, winkelstraten, marktpleinen vol terrassen en, helaas, heel veel architectuur.

Goede raad is duur. De kritiek van Marx heeft geleid tot het communistische experiment dat jammerlijk is mislukt. Ook de coronacrisis zal niet op wonderbaarlijke wijze een perspectief openen dat naar een betere wereld leidt. De enige weg is toch om vanuit de bestaande orde stapje voor stapje te hervormen. Daarvoor is politieke visie nodig, maar omdat wij in een democratie leven zijn politici afhankelijk van hun kiezers. Veel kiezers zijn nog altijd heel blij met hun auto, veel sport op een enorm televisiescherm en de vliegreis naar Turkije. Beter onderwijs lijkt mij vooralsnog de beste investering voor de toekomst. Niet in zogenaamde topuniversiteiten maar in het lager en middelbaar onderwijs, kleinere klassen met goed betaalde leerkrachten.