M. Heezen B.V. over circulariteit binnen aanbestedingen

“Kennis heeft alleen meerwaarde als deze in een vroege fase kan worden ingebracht”

Bij NRP Partner M. Heezen B.V. zijn ze ervan overtuigd dat een wereld die constant in beweging is, om een continue cyclus van saneren, slopen, recyclen, bouwen en onderhouden vraagt. Als familiebedrijf doen zij dat al meer dan 60 jaar vanzelfsprekend met respect voor de omgeving en met het oog op de generaties na ons. Heezen vindt dat het dan ook een goede ontwikkeling dat er steeds meer aandacht ontstaat voor de circulaire economie. Op dat vlak ziet het bedrijf volop kansen, bijvoorbeeld in aanbestedingstrajecten. Daarover vertelt Frank Egelmeers, manager Duurzaamheid bij M. Heezen B.V.

Te vaak nog bezig met secundaire recylcing

“Er wordt op het gebied van duurzaamheid –terecht – veel van ons verlangd in de uitvoering van ons sloopwerk. We moeten materialen uit panden halen voor hergebruik, maar is er ook nagedacht over wat er met die materialen in de nieuwe plannen gedaan kan worden? Niet altijd. Daardoor zijn we nog te vaak bezig met secundaire recycling: materialen afvoeren voor gebruik elders. En daar ligt ook meteen een valkuil. Je kunt wel bedenken dat alle binnendeuren hergebruikt moeten worden, maar als er niemand zit te wachten op die deuren, heb je er niks aan. Daar mogen we kritischer mee omgaan. Betere afstemming vooraf kan opdrachtgevers daar enorm bij helpen. We zien nu bij aanbestedingen dat daar nauwelijks of geen gebruik van wordt gemaakt. Daardoor ontstaan er situaties waarin de eisen op circulair gebied haaks staan op eisen rondom doorlooptijd en geld. Moet een gebouw in acht weken gesloopt worden en heb je als sloper veertien weken nodig om het duurzaam aan te pakken? Tja, dan wint het aspect tijd het al snel van het aspect duurzaamheid.

Haal kennis in huis

De opdrachtgever is de initiator van het hele project. Die opdrachtgever betrekt er specialisten bij die in een adviserende rol tot een aanbestedingsdocument moeten komen. Dus de benodigde kennis over duurzaam slopen en bouwen zou daar moeten liggen. De betrokken adviseurs kunnen meer nadruk leggen op de afweging van de aspecten die van invloed zijn op het project. Ontbreekt die kennis? Haal dan de kennis van de sloper en de bouwer in huis. Ga samen kijken naar het pand dat er staat, wat erin zit en wat er nog hergebruikt kan worden in de nieuwbouw. Als je dat op voorhand doet, is er meer winst te behalen.

Circulair aspect in het gedrang

Als sloper hebben wij veel kennis over hergebruik, maar het heeft alleen meerwaarde als die kennis in een vroege fase kan worden ingebracht. Worden we later in het proces betrokken, dan komt het circulaire aspect in het gedrang, want dan is de planning vaak leidend. Het circulaire aspect wordt dan teruggebracht naar secundair hergebruik van materialen. Dan gaat die mooie houten balk de spaanplaatindustrie in, in plaats van dat deze in het nieuwe pand wordt toegepast. Een balk waar wij als sloper op hadden kunnen wijzen en die de architect in het plan op had kunnen nemen.

Kijk ook naar processen rondom de bouw

In de aanbestedingen die we krijgen waarin het circulaire aspect belangrijk is, zien we dat opdrachtgevers en adviseurs zoekend zijn naar hoe ze dat het beste vorm kunnen geven. De traditionele aanbestedingen zijn altijd heel uniform in opzet. Als er een circulair aspect in zit, zie je dat documenten op wisselende wijze vorm krijgen. Sommige delen van het werk worden tot in de uiterste details beschreven, terwijl andere – gemakkelijker haalbare stappen – complete genegeerd worden. Met meer kennis over de mogelijkheden kunnen enorme verbeteringen behaald worden. Ook het proces rondom de bouw is van belang: beperk bijvoorbeeld de aanvoer- en afvoerafstanden van materialen. Daar wordt nu nog weinig naar gekeken. Transportkosten kunnen je project maken of breken. En dan heb je het nog niet eens over CO2-uitstoot. Een verlaagde uitstoot is moeilijk in geld uit te drukken, maar heeft wel degelijk waarde. Dat is een andere vorm van winst.

Prijs nog vaak doorslaggevend

De laatste jaren is het aanbestedingstraject gedigitaliseerd. Na het uploaden van je documenten heb je er als aanbieder geen zicht meer op wat ermee gebeurt. Vroeger ging je met je concurrenten en de opdrachtgever om tafel en werden de formulieren erbij gehaald. Dat gebeurt nu niet meer. De transparantie die beoogd werd met aanbestedingen is daardoor verdwenen. Ook de beoordeling van aanbestedingen is weinig transparant. De prijs is toch nog vaak doorslaggevend. Er zijn mooiere plannen – zeker op het gebied van duurzaamheid – die iets duurder zijn, maar die niet gekozen worden. Plannen die je inlevert zijn er om te laten zien dat je goed hebt nagedacht over de aanpak van het project. Als aanbestedingen vervolgens gegund worden op prijs, kun je je afvragen hoe belangrijk die opdrachtgever het circulaire aspect nou echt vindt. Dat is een lastig spanningsveld. We zien het belang van het aanbestedingstraject en doen eraan mee, maar we vragen ons weleens af of dit de beste optie is.

Ketensamenwerking

Zo komen we uit op ketensamenwerking. Een vorm waarin iedereen van voor tot achter betrokken is bij het project en zijn kennis levert. In de voorfase krijgt iedereen zijn adviesuren betaald en in de uitvoeringsfase ligt er een prijs die getoetst wordt zodat de opdrachtgever weet dat hij niet teveel betaalt. Bovendien ligt er dan een plan waarin alle gedachten die hij had over het circulaire aspect opgenomen zijn. Op deze manier heeft geen enkele partij een slecht gevoel over de inzet van zijn kennis, want die wordt optimaal benut. Er wordt bij projecten binnen een ketensamenwerking op een heel andere manier naar een werk gekeken.

Wees niet bang om je kennis in te brengen

Om dit op grotere schaal te doen, is vertrouwen nodig. Want je legt je berekening open op tafel en geeft volledige transparantie. Niet iedereen durft te delen. Toch zeggen wij: breng je kennis in. Natuurlijk heb je het risico dat iemand met jouw kennis aan de haal gaat. Maar wat we zien is dat als je vertrouwen geeft en open en eerlijk bent, je dat terugkrijgt. Op de lange termijn wordt je daar als partij beter van. Deze vorm van samenwerken biedt winst in tijd, geld en het behalen van ambities voor alle partijen. De kennis die noodzakelijk is voor het project wordt snel gebundeld en het traject komt vlot op gang. Een aanbestedingstraject dat eerder een half jaar duurde, gaat terug naar een maand of drie. Het onderlinge vertrouwen groeit sneller dan in andere samenwerkingsvormen en gezamenlijke doelen worden sneller bereikt.

Saamhorigheid

Als het werk eenmaal in uitvoering is, heeft een opdrachtgever er aanzienlijk minder werk aan. Hij hoeft minder toezicht te houden, want dat doet de keten zelf. En hij weet exact wat er binnen het project gaat gebeuren, want dat is vooraf volledig uitgedacht. In de ketensamenwerkingen waarin we hebben deelgenomen, zien we naast een soepeler voorbereidingstraject nog een ander voordeel: saamhorigheid. Als we bij een renovatieproject spullen afvoeren naar beneden, nemen we op de terugweg de tegels alvast mee voor de tegelzetter. Als we een uurtje eerder klaar zijn met ons werk, voeren we alvast beschermende maatregelen uit voor de partijen die na ons komen. Leveranties op een dag laten we in een vrachtwagen komen, in plaats van tien. Er is meer samenwerking en meer behulpzaamheid.Vooral voor circulair werken is dit een goede vorm. Je creëert ruimte om verbeterslagen te maken, om over mogelijkheden na te denken. Het is een andere manier van werken: je vormt samen een team.”

Samen sterk voor morgen

M.Heezen B.V. heeft ook een handboek over circulariteit gemaakt. Dit handboek over de circulaire economie, transparantie en ketensamenwerking vind je hier.