NRP verwelkomt MeyerBergman Erfgoed Groep als nieuwe partner

NRP heeft onlangs MeyerBergman Erfgoed Groep mogen verwelkomen als nieuwe partner. NRP ging in gesprek met Ben Verfürden, directeur van Hylkema Erfgoed (onderdeel van MeyerBergman Erfgoed Groep).

Kun je de organisatie kort introduceren?

MeyerBergman Groep werkt aan integrale herbestemmings- en herontwikkelingsopgaven, zodat waardevol en bijzonder erfgoed wordt doorgegeven aan volgende generaties. Binnen MeyerBergman Groep (MBE) werken drie onafhankelijke organisaties samen, elk met een eigen specialisme en specifiek werkveld: MBE Programmering, MBE Ontwikkeling en Hylkema Erfgoed (Advies en Ontwerp). Gezamenlijk biedt MeyerBergman Erfgoed Groep een ervaren, multidisciplinaire taskforce die kan worden ingezet bij de meest complexe herontwikkelingsopgaven. De organisaties werken autonoom, in samenwerking met elkaar en/of met externe partijen. Afhankelijk van de opgave en altijd met als uitgangspunt: een duurzaam resultaat.

Eén van de samenwerkingspartners is Hylkema Erfgoed, dat sinds 1990 is uitgegroeid tot een ervaren advies- en ontwerpbureau met veertien medewerkers op het brede werkterrein van monumentenzorg, herbestemming, architectuur en stedenbouw. Momenteel werkt het groeiende team van gespecialiseerde architecten, bouwhistorici, bouwkundigen, tekenaars en subsidie- en financieringsdeskundigen aan tientallen projecten per jaar, onder directie van Jan van Zelst en Ben Verfürden.

MeyerBergman Erfgoed Ontwikkeling is enkele jaren geleden door Ton en Maya Meijer-Bergmans opgericht om hun uitgebreide expertise, ervaring en netwerk op het gebied van hoogwaardige vastgoedontwikkeling en cultuurprojecten in te zetten voor een duurzame instandhouding van betekenisvol erfgoed. Het team van ontwikkelaars met een passie voor historisch vastgoed staat onder leiding van Peter Mulder, voormalig directeur Vastgoed bij NS Stations.

Ook de ervaring die is opgedaan met de programmering en exploitatie van grootschalige monumentale complexen, met de Westergasfabriek in Amsterdam als bekend voorbeeld, wilden zij inzetten voor andere opgaven. Daarvoor is MeyerBergman Erfgoed Programmering opgericht, dat bestaat uit een team van creatieve en conceptuele denkers en doeners met een achtergrond bij de Westergasfabriek.

De partners binnen MeyerBergman Erfgoed Groep hebben de afgelopen jaren al enkele bijzondere, iconische maar ook complexe projecten aangevat, waaronder het Conscious Hotel Westerpark, Buitenplaats Doornburgh in Maarssen, Landgoed Voorlei in Leidschendam en niet in de laatste plaats Paleis Soestdijk met het omringende landgoed en de talrijke rijksmonumenten die zich daarop bevinden. Met het plan Made By Holland heeft de Groep het Landgoed Soestdijk weten te verwerven, de planvorming is in volle gang. Voor dit project is een directeur aangetrokken in de persoon van Floris de Gelder.

Hoe zijn jullie in aanraking gekomen met NRP?

Ben Verfürden, al 35 actief in de wereld van erfgoed en ruimte, is al langere tijd bekend met het NRP en de mensen die daarbij betrokken zijn. “In het verleden was ik al eens kandidaat voor de jury voor de Gulden Feniks. Ons bureau was stand alone te klein om op eigen kracht het partnerschap aan te gaan. Met onze partners in de MBE Groep samen kan dat wel. Nu vonden we de tijd rijp om ons aan te sluiten. Op de netwerkborrel van NRP op Paleis Soestdijk hebben we dat eigenlijk al afgesproken.”

Welk belang hechten jullie aan renovatie en transformatie?

Een enorm groot belang. Met onze inzet voor een duurzame toekomst van historisch vastgoed staan we immers midden in dat werkveld. We zijn dagelijks bezig met uiteenlopende categorieën monumenten: landgoederen, kastelen en buitenplaatsen, industriële gebouwen, kerken en kloosters maar ook boerderijen en historische woonhuizen. Restauratie is een bijzondere vorm van renovatie, waarbij de historische waarden uitgangspunt en inspiratiebron zijn. En restaureren sec is nauwelijks meer aan de orde, dat gaat bijna altijd samen met transformatie.

Wat verwachten jullie van het partnerschap en hoe willen jullie het partnerschap invullen?

De meeste partijen uit de sector kennen ons denk ik wel, maar het kan nooit kwaad om ons verder te profileren en met nieuwe partijen in contact te komen. We willen graag kennis nemen van de expertise van andere organisaties en deskundigen en zelf ook onze kennis delen. De innovatie gaat hard en er is veel te leren, bijvoorbeeld op het gebied van duurzame monumentenzorg. We zijn natuurlijk een commerciële partij, maar willen wel hetgeen we zelf door onze projecten leren graag delen om de erfgoedsector als geheel verder te brengen. Wij hebben ook een achtergrond bij onder andere de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, belangenorganisaties, gemeenten e.a. en het delen van kennis is voor ons vanzelfsprekend. We zijn een bedrijf maar ook een expertisecentrum.

Zijn er specifieke onderwerpen die jullie interessant vinden?

Een interessant thema is de verbinding tussen monumenten en zorg en de relatie tussen investeren in erfgoed en maatschappelijk rendement. We herbestemmen bijvoorbeeld kloosters, onderwijsgebouwen en kantoren naar zorgwoningen. Ouderen voelen zich vaak meer thuis op een plek met een verhaal dan in nieuwbouw.

Een ander voorbeeld van maatschappelijk relevante herbestemming is de transformatie van leegstaande kerken naar dorpshuis, kinderspeelparadijs of culturele hotspot. De herbestemming van bijvoorbeeld Paleis Soestdijk en Buitenplaats Doornburgh met een vernieuwende culturele programmering biedt ook een groot maatschappelijk rendement. Dat zijn de projecten die ons veel energie geven.

Ook de verduurzaming van monumenten is een interessant thema. Bij monumenten heb je vaak te maken met kwetsbare exterieurs én interieurs. Maatregelen voor verduurzaming luisteren dan heel nauw maar juist daardoor is het ook heel boeiend. Het is interessant om bedrijven en kennispartijen te leren kennen die daarmee op innovatieve wijze bezig zijn.

Wij houden ons veel bezig met ‘echt oude’ monumenten zoals kerken, kloosters en landgoederen, maar krijgen ook steeds meer te maken met jongere, naoorlogse gebouwen die de monumentenstatus krijgen. Voorbeelden zijn de Sint Josephkerk in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer, de eerste naoorlogse betonnen kerk in Nederland (nu een kinderspeelparadijs), en de voormalige Fotovakschool in Apeldoorn, dat een woonzorginvulling krijgt. Jonger erfgoed betekent ook andere materialen, andere constructies en/of een andere interieurafwerking, die een andere omgang vergen. Via het NRP netwerk kunnen we meer partijen leren kennen die daar ervaring mee hebben, veelal via renovatie van niet beschermde gebouwen en complexen.

Door deze ontwikkeling komen overigens steeds meer bedrijven in aanraking met beschermde monumenten. Er zijn nu ook gebouwen uit de jaren ‘60 die als monument zijn aangewezen. Denk aan wijken en gebouwen uit de wederopbouwperiode. Dit is weer een heel andere categorie dan waar de erfgoedsector traditioneel gezien de meeste ervaring mee heeft. Hierbij gaat het vaak minder om de details, maar veel meer om de stedenbouwkundige principes. De discussie over de essentie van de monumentenstatus is een interessante om te voeren.

Tenslotte is circulair bouwen ook een interessant thema. Het is een heel generieke en brede ambitie waar monumentenzorg uit principe altijd al mee bezig is geweest. Waar het bij monumentenzorg voorheen vooral ging over historie en identiteit, wordt het nu ook meer en meer gezien als ultiem voorbeeld van duurzaam omgaan met grondstoffen. Dat geeft een eigentijdse en actuele blik op monumentenzorg.

Hebben jullie voorbeelden van projecten die jullie met de andere NRP Partners willen delen?

De projecten die we binnen MeyerBergman Groep doen zijn door hun schaal en iconische betekenis eigenlijk allemaal interessant. Paleis Soestdijk is in onze ambitie echt een showcase voor duurzame transitie. Het is ook bij uitstek een nationaal monument waar iedereen wat van vindt en wil vinden. Die kennis die we bij dit project opdoen willen we maximaal delen en inzetten voor andere complexe opgaven.

Conscious Hotel Westerpark in Amsterdam

Een paar maanden geleden is het Conscious Hotel Westerpark opgeleverd, één van de laatste gebouwen op het terrein van de Westergasfabriek die een transformatie ondergingen. Het voormalige kantoor annex werkplaats van de Westergasfabriek heeft nu een nieuwe functie als hotel. Het hotel is duurzaam gerestaureerd en volledig gasvrij.

Het leuke is dat duurzaamheid ook het thema is van het hotel zelf. Conscious Hotel Westerpark wil haar gasten bewust maken van de noodzaak van duurzame omgang met de aardbol en haar grondstoffen door in de exploitatie van het hotel zelf het beste voorbeeld te geven. Van de inrichting tot en met de menukaart draagt het hotel deze boodschap uit.

Sint Nicolaaskerk Brouwershaven

We werken ook aan een spannend plan voor de Sint Nicolaaskerk in het Zeeuwse Brouwershaven. Dat is een bijzondere opgave want het betreft een heel groot topmonument in een heel klein voormalig VOC-havenstadje. Markttechnisch dus een heel moeilijke opgave. We bedachten een plan voor een brouwerij met proeflokaal (met een nieuw merk Brouw!) en een klimwand naar een panoramisch uitzichtpunt boven in de kerk. Om tot een werkbare exploitatie te komen hebben we de suggestie gedaan voor een combinatie met 'hotelhuisjes' op de locatie tegenover de kerk, waar nu nog een scholencomplex staat dat mogelijk beschikbaar komt voor herontwikkeling. Door de combinatie kan het plan financieel haalbaar gemaakt worden. Inspiratie voor het ruimtelijke concept voor het hotel bood de kadastrale minuut uit 1840, toen er nog een buurtje was met kleine huisjes.

Landgoed De Reehorst in Driebergen

De mooiste projecten zijn toch wel de projecten waarin een fysieke opgave leidt tot een ruimtelijke, culturele of maatschappelijke toegevoegde waarde, waarbij we het monument restaureren en met een relevante nieuwe bestemming invullen: projecten dus met een bijzondere missie. Een voorbeeld van zo’n project is Landgoed De Reehorst, waar op dit moment ook het nieuwe, door Thomas Rau ontworpen en dus uiterst duurzame hoofdkantoor van de Triodos Bank wordt gebouwd. De Stichting Landgoed De Reehorst heeft een bovenliggende missie om cultuur, natuur en economie in perfecte balans te krijgen. De deelprojecten worden alle door die missie ingekleurd.

We hebben een plan gemaakt voor de herbouw van het hoofdhuis uit 1921, dat in 2015 grotendeels in vlammen op ging. We hebben het landhuis weer geheel in oude luister hersteld. We werken ook aan een plan voor het historische koetshuis en hebben een ruimtelijke visie opgesteld met toekomstscenario’s voor andere monumenten op het landgoed, waaronder twee boerderijcomplexen en een tuinmanswoning.

Buitenplaats Doornburgh in Maarssen

Buitenplaats Doornburgh is een ontzettend interessante opgave vanwege de bijzondere historische gelaagdheid. De buitenplaats bestaat uit een ensemble van meerdere Rijksmonumenten en een parkachtige tuin in landschappelijke stijl. Er is een fraai 17de-eeuws hoofdhuis, maar ook een priorij die behoort tot de top van jonge rijksmonumenten.

Sinds 1957 werd het landgoed bewoond en bestierd door de kloostergemeenschap van de Zusters Dominicanessen van het Heilig Graf, die er in de jaren zestig de nieuwe priorij lieten bouwen naar ontwerp van architect Jan de Jong, volgens de principes van de Bossche School. Als MeyerBergman Erfgoed Groep werken we aan een totaalplan voor het toekomstig gebruik van deze buitenplaats. Het doel is om het terrein een nieuwe bestemming te geven, gericht op de ontmoeting tussen kunst en wetenschap. Daarnaast zijn er plannen voor een boetiekhotel in het hoofdhuis en zal er op het landgoed een klein aantal woningen worden gerealiseerd. In september wordt een start gemaakt met de nieuwe invulling van de priorij.

Het lijkt me interessant om hier eens een NRP bijeenkomst te organiseren en samen oplossingsgericht en heel praktisch te reflecteren op de vraagstukken die zich daar voordoen. Bijvoorbeeld de vraag hoe om te gaan met een dergelijk gebouw dat niet alleen ontworpen is voor een heel specifiek gebruik (er zijn bijvoorbeeld enige tientallenslaapkamers van de zusters op de verdieping) maar ook volgens de zeer specifieke ontwerpuitgangspunten van de Bossche School (bijvoorbeeld de ruimtelijke opbouw met het plastische getal als uitgangspunt). Een heel bijzonder complex, een heel bijzondere opgave, dat is interessante materie om met elkaar over van gedachten te wisselen.

In Paleis Soestdijk was het NRP al te gast. Dat dit een interessante casus is vanuit alle disciplines die in het platform verenigd zijn behoeft verder geen betoog. Er is voor ons zeker veel te leren, maar we hebben ook veel te vertellen.