Perfect gerenoveerde portiekflat is architectuurhistorische mijlpaal

Twee hoofdprijzen in Amsterdam. Is dat wel helemaal eerlijk? De A’DAM Toren is natuurlijk een tamelijk avontuurlijk staaltje van projectontwikkeling, maar anderzijds: in Amsterdam kan alles. Strikt architectonisch gezien kan niet gesproken worden van grote inventiviteit, laat staan geniale oplossingen. Het is gewoon een herontwikkelde kantoortoren, smaakvol gedaan, dat weer wel. De low Budget High Impact prijs, toegekend aan Ru Parré community, sprak mij meer aan, als maatschappelijk project en ook als voorbeeld van herbestemming. Het is altijd tobben met oude schoolgebouwen.

Min of meer toevallig viel Nijmegen ook twee keer in de prijzen, provinciesteden maken dus wel degelijk kans. Het Tandheelkunde gebouw van de Radboud Universiteit bewijst dat architectuur wel degelijk van essentieel belang is voor het geluk van de burger. Of al het waterstaatkundig geweld aan de Waal (Nijmegen omarmt de Waal) nu werkelijk ook een hoofdprijs waard is, zal de toekomst leren. Wie opgegroeid is aan de rivier herinnert zich toch met name de landelijke vrede die daar heerste, precies zoals op de schilderijen van Willem Roelofs.

Jureren is doorgaans een moeizaam proces, het doet denken aan de bekende grap over een commissie die een paard moet ontwerpen. Het is dan ook wel begrijpelijk dat er voor de hand liggende keuzes worden gemaakt, waarmee iedereen een beetje kan instemmen. Misschien is het eigenlijk onzin om erg veel waarde te hechten aan de hoofdprijzen en de nominaties. Het W Hotel Bank in de Amsterdamse Spuistraat spande wel de kroon. Wat kon de opdrachtgever anders doen? Boeiender was dan de speelse en zo te zien ook low budget herontwikkeling B.Amsterdam in het voormalige IBM gebouw, inderdaad, alweer in Amsterdam.

Net als in de monumentenzorg gaat het bij renovatie niet om de zogeheten ‘pareltjes’, de topstukken of de prijswinnaars. Veel belangrijker is de groeiende waardering voor de gebouwde omgeving als historisch gegeven. Wat dat betreft is de A’DAM Toren toch een goed voorbeeld, van grootse architectuur kunnen we niet spreken, maar het gaat wel om een vertrouwd baken in het hoofdstedelijk stadsbeeld. Er wordt veel geleuterd over de vermeende ‘identiteit’ van ons land, maar wat mensen echt herkennen is de wijk waarin ze zijn opgegroeid, hun geboorteplaats, de scholen die zij bezocht hebben. Lange tijd vormde de monumentenlijst de enige garantie voor het behoud van vertrouwde beelden. Maar nu lijkt het alsof de heilige koe van nieuwbouw plaats gaat maken voor renovatie. In mijn ogen is dat een revolutionaire maatschappelijke ontwikkeling.

De publicatie over de NRP Gulden Feniks 2017 biedt gelukkig vele voorbeelden van gerenoveerde massawoningbouw. Nog maar kort geleden stonden alle naoorlogse portiekflats op de nominatie om gesloopt te worden. In Amsterdam-West werd daar vanaf het jaar 2000 al een voortvarend begin mee gemaakt. Nu blijkt hoe overhaast en ondoordacht dat beleid was. De Gulden Feniks 2017 had wat mij betreft uitgereikt moeten worden aan Flat met Toekomst, de perfect gerenoveerde portiekflat in de Utrechtse wijk Overvecht. Jarenlang hebben de Amsterdamse volkshuisvesters mij verzekerd dat zoiets absoluut onmogelijk is en nu blijkt dus dat zij hun huiswerk niet gemaakt hadden. Men heeft in Overvecht zelfs de sobere maar beeldschone architectuur hersteld. Een mijlpaal in de Nederlandse architectuurgeschiedenis.