Samen bouwen aan buurten: Placemaking

De term waaide over uit de Verenigde Staten, waar PPS-oprichter (Project for Public Spaces) Fred Kent er de basis voor legde in de jaren ‘80. Hij liet zich inspireren door denkers, schrijvers en onderzoekers als William H. Whyte, Margaret Mead en Jane Jacobs. Allemaal hielden ze zich bezig met de kwaliteit van de openbare ruimte als plek van ontmoeting en interactie. Iets wat in die tijd hard nodig was door de sterke en groeiende dominantie van autoverkeer in steden.

De mantra van PPS is dat placemaking voor 20 procent bestaat uit het maken van de plek, en voor 80 procent uit het managen van de plek. De nadruk ligt daarbij, volgens PPS, op ‘quicker, lighter, cheaper’. Met andere woorden: het moet ‘morgen gerealiseerd kunnen worden’, met dat wat voorhanden is aan materiaal en menselijk kapitaal. En vaak kost het nagenoeg niets. Nog zo’n principe van placemaking: ‘geld is niet het probleem’. Placemaking als aanjager van het proces werkt vaak goed omdat de snelle ingrepen leiden tot hoop, gemeenschapsvorming en tot lange-termijnbetrokkenheid van de gemeenschap. Wil je sterke buurten bouwen, waar mensen gelukkig kunnen worden? Betrek dan de gemeenschap erbij.

Schiehaven in Rotterdam

Dat gebeurt bijvoorbeeld op een plek die nu net in de startblokken staat; Schiehaven Noord in Rotterdam. Het is een gebied dat niet erg veel mensen zullen kennen, zelfs mensen die bekend zijn in Rotterdam. Als je westwaarts gaat vanuit het centrum dan ervaar je de Lloyd Pier als het einde van de stad. Vanaf daar moet je nog verder richting Schiemond. De Schiehaven ligt daar ten zuiden van Delfshaven en de Westzeedijk (s114). Op deze plek heeft Croonwolter & Dros jarenlang haar kantoor gehad. De locatie is dus in bezit van TBI. In 2016 is samen met de gemeente en West8 een haalbaarheidsstudie gemaakt om dit gebied om te vormen tot een woongebied. In gesprek met omwonenden werd een aantal varianten getoetst, met positief resultaat. Een snelle ontwikkeling was om verschillende redenen niet mogelijk. Daarom werd de inzet om het gebied langzaam van kleur te laten veranderen en tijdelijk gebruik van de ruimte in en rondom de gebouwen mogelijk te maken.

Het begin van The WAREHOUSE

De voormalige WE (werktuigbouw en elektrotechniek) bedrijfsschool op het terrein was van buiten een karakteristiek gebouw en van binnen rommelig, vol met kleine praktijkruimten en heel veel kabels. Een langgekoesterde wens zou hier vervuld kunnen worden: alles wat mensen nodig hebben voor de inrichting van hun huis in één showroom. Het idee leefde al jaren, maar na in 2017 een film gezien te hebben waarin de voorzitter van de NEPROM een woning kocht en de frustratie uitte die hij als koper had ervaren, stond het vast. Dit kon anders en het moest beter. Het begin van The WAREHOUSE.

Complexe klus in zes maanden

Architect en autonoom kunstenaar Rolf Bruggink kreeg zes maanden de tijd en een bescheiden budget om het gebouw in een nieuwe belevingswereld te veranderen, rekening houdend met het feit dat dit van tijdelijke aard zou zijn. Een complexe klus. Rolf vertelt: ‘Het was een intensief proces. Ik moest kennisnemen van alle producten van de bedrijven, bedenken hoe een en ander bij elkaar kon passen en me inleven in hoe een klant kijkt. Zo ontstond het idee om op de begane grond de beleving te maken en boven verschillende opstellingen te maken en een aantal etalages. Het botste natuurlijk weleens met de verkopers die van alles wat ze hebben een exemplaar willen laten zien. Maar door de samenwerking met het team ging het toch goed. Hun inbreng was heel belangrijk, mede omdat ze zich goed hadden ingeleefd in de materie. Zij hadden het lef om mij vrij te laten. We verdiepten ons goed in de materie en zijn met het team naar Parijs gegaan om inspiratie op te doen. Het was een geweldige samenwerking waarin ik me constant gesterkt voelde om verder te gaan.’ Rolf maakte de structuur van het gebouw zichtbaar en hield het gehele inbouwpakket los van de hoofddraagstructuur. Daarmee is het gebouw straks makkelijk aan te passen aan toekomstige functiewijzigingen. Gebruikte materialen van eigen projecten hebben hier een tweede leven gekregen, zoals een kas van oude kozijnen die op het buitenterrein is geplaatst en als overlegplek wordt gebruikt.

Steeds meer mensen ontdekken The WAREHOUSE als ontmoetingsplek

In de droom was The WAREHOUSE ook een ontmoetingsplek. Niet alleen van de bezoekers van de showroom, maar ook van andere mensen zoals collega’s van ERA Contour. Die droom blijkt uit te komen. Wil je er een overlegplek, dan moet je tijdig reserveren. Er worden allerlei bijeenkomsten georganiseerd, zoals kopersbijeenkomsten, vergaderingen en de zomerbarbecue voor de ERA’s. En zo ontdekken steeds meer mensen deze plek aan de Schiehaven en dat was precies de bedoeling. Door de vernieuwde energieke uitstraling kunnen mensen zich voorstellen dat straks ook op deze plek in een nieuwe toffe buurt gewoond kan worden.

Uit het boek 'BUURTEN. Samen bouwen'

Bovestaand stuk komt uit het boek 'BUURTEN. Samen bouwen'. In Nederland, met name in het stedelijk gebied, is een grote behoefte aan nieuwe woningen. Veelal in bestaande buurten waar mensen nu al wonen en leven. Hoe doe je dat op plekken die liefde en aandacht nodig hebben en niet alleen om een fysieke aanpassing vragen?

Erna van Holland en Sander van der Ham zoeken het antwoord op deze vraag. Er komt veel bij kijken om steden sterk en mensen gelukkig te krijgen. Wie voelt zich hierin thuis? ERA Contour ontwikkelt en bouwt al jaren in deze context. En hebben een werkwijze die is gebaseerd op passie, kennis en lef. Dit leidt tot intensieve samenwerkingen en langdurige betrokkenheid. Het vereist kennis van het gebied, de plek, het bouwen en de maatschappelijke opgave.

In gesprek met bewoners, bouwers, ontwerpers, corporaties, overheid, onderwijs, adviseurs en ontwikkelaars wordt duidelijk gemaakt hoe je samen aan buurten kunt bouwen. Justien Marseille, Cees Anton de Vries, Jeroen van Hattum, Leo Bormans, Karin Dreven, Dennis Lohuis, Yvette Prinsen, Bas van de Griendt, Arie Langkeek komen aan het woord. Buurten zoals de Bijlmer in Amsterdam, de Wetenschappersbuurt in Schiedam en de Coolhaven in Rotterdam.

Speciale actie

Geïnteresseerden kunnen het boek bestellen via www.nai010.com/buurten en krijgen het boek dan zonder verzendkosten toegestuurd.