Van Cantobre naar Chicago

door Vincent van Rossem

In september kreeg ik twee ansichtkaarten. Een van Cantobre, een dorpje in de Franse Cevennen, en de ander van de Trump Tower in Chicago. Cantobre is nu een vakantiedorp omdat er verder niets meer te doen is. Maar eeuwenlang hebben mensen daar in volmaakte harmonie met de omringende natuur en volkomen duurzaam gewoond, met wat landbouw, wat vee en producten uit de omgeving, hout, wild, paddenstoelen en honing. Het dorp is gebouwd van de lokale steen, zodat het perfect past in het landschap, geen architect of stedenbouwer kan een beter ontwerp maken. De mensen moesten natuurlijk hard werken voor een bestaan zonder centrale verwarming en ander comfort. De vraag is echter of het dagelijks leven echt zoveel beter is geworden.

Trump Tower in Chicago kan beschouwd worden als toonbeeld van onze hedendaagse samenleving. Daarom is Donald Trump als president ook heel representatief. De opwinding over zijn verkiezing verbaast mij. Van Nixon wilde je al geen tweedehands auto kopen, Reagan was een tweederangs filmacteur en Bush junior een gevaarlijke gek. Hoogbouw is bedacht in Amerika en in het bijzonder in Chicago, door ontwikkelaars en architecten die geen scrupules kenden. De ansichtkaart geeft een buitengewoon onaangenaam beeld van de hedendaagse stad. En de meeste mensen moeten nog steeds heel hard werken.

Wie durft eigenlijk te beweren dat het moderne leven zo veel beter is? Natuurlijk hebben mensen, mits hoog opgeleid, nu meer te besteden dan de oorspronkelijke bewoners van Cantobre, maar dat surplus wordt grotendeels verspild aan dure huizen, auto’s en malle vliegreizen naar verre landen. Wie geen werk en geen diploma’s heeft, is sowieso de sigaar. Ook in Europa heeft de globalisering een verwoestend effect gehad op de werkgelegenheid in de industrie die ooit voor welvaart zorgde, denk aan de Nederlandse scheepsbouw en de textielfabrieken.

Volgend voorjaar zijn er verkiezingen in ons land. Van enige urgentie in het politieke debat is geen sprake, het gaat over Rutte, Samson, Pechtold, partijbelangen en natuurlijk heel goed betaalde banen in de Tweede Kamer. Maar principiële vragen over de toekomst van ons land worden niet gesteld. Het kan toch niet zo doorgaan met de melkveehouderij, die balanceert op het randje van Europese wetgeving? Dat is bestuurlijk paniekvoetbal, geen beleid. En met een paar zonnepanelen en wat windmolens meer zal onze samenleving ook niet echt duurzaam worden. Het gaat om fundamentele maatschappelijke vraagstukken.

Nostalgie en romantiek zijn geen goede raadgevers, maar het contrast tussen Cantobre en de wereld van Donald Trump is wel schrijnend. We kunnen niet terug naar de duurzaamheid van het pre-industriële Europese platteland, maar de vraag wat voor samenleving we eigenlijk willen zou gesteld moeten worden door politieke partijen, anders gaat het over niks. Over minder, minder, minder Marokkanen, een triviale bijzaak, terwijl minder, minder, minder verspilling hoog op de politieke agenda zou moeten staan. Minder vee, minder autoverkeer, minder vliegtuigen, minder hoogbouw, minder nieuwbouw. Minder luchtfietserij over metropolen, die narigheid uit de negentiende eeuw, maar verstandig stedenbouwkundig beleid: Nederland was altijd een stedenland, maar die steden waren klein en veel duurzamer dan Chicago.