Verandering in de zorg biedt kansen voor karakteristiek vastgoed

NRP Dumo onderzocht tijdens een goedbezochte bijeenkomst welke kansen er liggen voor karakteristiek vastgoed bij de veranderingen in de zorg.

De komende jaren staan ons onder meer door vergrijzing en technologische ontwikkelingen grote verschuivingen te wachten in de gezondheidszorg. De veranderende zorgvraag zal een grote impact hebben op het vastgoed en de zorg- en woonomgeving. De vastgoedsector wordt aangesproken op haar creatieve en innovatieve vermogen om te komen tot nieuwe oplossingen voor ouderenhuisvesting en de organisatie van zorg. Dit uitgangspunt vormde de basis voor de bijeenkomst van NRP DuMo 'De zorg verandert' Kansen voor karaktersitiek vastgoed'

Lars Drijvers (Vitaal Zorgvast), Arjen Vugs (Zorgresidentie Groep) Willemineke Hammer (EGM Architecten) en Iris Hobo (designmanager RadboudUMC) spraken allen vanuit hun eigen ervaring en praktijk over de veranderingen in de zorg en op welke manier karakteristiek vastgoed en ontwerp daarbij kansen biedt. Een gevarieerde inhoudelijke middag waarbij de rondleiding in het door EGM Architecten prachtig getransformeerde A gebouw van het RadboudUMC inzichtelijk maakte wat zojuist besproken was. Dat is leren midden in de opgave.

Lars Drijvers benadert de veranderingen in de zorg vanuit een breed perspectief. 'Er wordt steeds meer zorg gevraagd in een voortdurend veranderende context. De vraag is dan, waar speel je wel en niet op in? De samenwerking tussen zorg en vastgoed is essentieel. De vraag naar intramuraal verblijf zal tot 2035 met 90.000 plaatsen toenemen en ouderen zijn mondiger en vermogender geworden. Er ontstaan nieuwe marktinitiatieven, nieuwe vormen van financiering terwijl het nog de vraag is of de scheiding van zorg en wonen doorzet. Bovendien heb je te maken met de noodzakelijk verduurzaming van zorgvastgoed. Belangrijk is dat je een goede verhouding bewaart tussen koop- en huurwoningen en tussen cure (nieuwbouw/renovatie ziekenhuizen) en care (extramuralisering). Op die manier kun je het vraagstuk van een toenemend aantal ouderen en afnemend aantal bedden op een duurzame en kwalitatieve manier oplossen.'

Architect Willemineke Hammer licht haar plan Zorg-Wonen-Leven toe dat is ingezonden voor de prijsvraag Who Cares van Atelier Rijksbouwmeester. 'Je moet jezelf de vraag stellen; waarom is ons plan nodig en wat willen we bereiken? We willen de kwaliteit van leven verbeteren, omdat daarin veel te verbeteren valt.' De case is de wijk Carnisse in Rotterdam. De eerste vragen zijn; wat is de opgave? Wie zijn de bewoners? Wat zijn de bestaande structuren, ontmoetingsplekken en -momenten in de buurt? Een uitvoerige wijkanalyse is de fundering voor een succesvol project. Het leert je wat mensen als barrières ervaren en hoe je die door middel van ontwerp kunt wegnemen. Het leert je waar mensen samenkomen en hoe je door middel van ontwerp en programma zo'n plek beter bereikbaar of aangenamer kunt maken. Om het draagvlak te versterken moet je het karakteristiek van de wijk opzoeken en versterken. Steeds meer ouderen wonen thuis, maar de wijken waarin ze wonen zijn daar niet op ingericht. Ontwerp kan heel veel betekenen bij het verbeteren van kwaliteit van leven door te werken aan ontmoetingsplekken, uitzicht, bereikbaarheid en programma.'

Arjen Vugs spreekt uit eigen ervaring over hoe het is om karakteristiek vastgoed te herbestemmen in tijd van veranderende zorgvraag. Vugs werkte bijna 10 jaar aan de herbestemming van een oud klooster van bijna 7000 m2 nabij Velp. Meerdere uitdagingen op zowel financierbaarheid als op het gebied van constructie als bouwtechnische beperkingen moesten overwonnen worden. 'Wil je kwalitatieve en betaalbare zorg aanbieden, dan heb je een bepaalde omvang nodig. Als advies geeft Vugs een aloude wijsheid mee: 'Bezint eer ge begint' en; 'Laat de ratio voor de emotie gaan'. Juist dat laatste punt zorgde voor een interessante discussie. 'Kies je een vervallen karakteristiek gebouw vanuit de ratio of vanuit de emotie? En: Als je vanuit de ratio denkt, waar kies je dan voor?

Iris Hobo is designmanager bij de RadboudUMC en bewaakt alle ontwerpprocessen in en op het complex van de RadboudUMC. 'Een prachtige baan waarin je daadwerkelijk kunt bijdragen aan kwaliteit van zorg', aldus Hobo. De zorg verandert en de gebouwen en het gebruik ervan verandert mee. Daarbij wijst Hobo naar de mens als veroorzaker en oplosser van problemen. 'Door de veranderingen in zorgvraag, wet- en regelgeving en technologie zag je een verrommeling optreden in de zorggebouwen. Er kwam steeds meer bij, apparaten, papierwerk, rommel, tafeltjes etc. Door zorg integraal te benaderen en in te zetten op flexibiliteit, dus door veranderingen als niet als afwijking maar als permanent gegeven te aanvaarden, kom je tot veel innovatievere en duidelijke oplossingen. Daarbij is de omgeving integraal onderdeel van het ontwerp. Zo kan ontwerp zich aanpassen aan z'n omgeving (in plaats van een gebouw aan een ontwerp) en kunnen gebouwen hun karakter behouden en veel gebruiksvriendelijker worden. Dit kun je bereiken door veel beter vast te leggen en te analyseren wat gebruikers doen en door meer creativiteit in te zetten. Durf juist ook voorbij het bekende en het mogelijke te denken.'

Na deze prachtige presentaties en de korte rondleiding die laat zien wat het resultaat kan zijn van slim ontwerp binnen karakteristiek vastgoed, rijst de vraag; Hoe kan NRP de partners verder helpen bij veranderingen in de zorg in relatie tot karakteristiek vastgoed? Heeft u ideeën of voorstellen? Neem dan contact op met Jennemie Stoelhorst.

De volgende bijeenkomst van NRP DuMo is tijdens het Nationaal Monumentencongres in de Blokhuispoort te Leeuwarden op 11 November 2017.

tekst: Maurits van Putten

Download hieronder de presentaties van de middag:

"Lars Drijvers, Vitaal ZorgVast; Trends en Ontwikkelingen"

"Arjen Vugs / Transrevium: Herbestemming Zorgresidentie Velp"

"Iris Hobo, MDM - Designmanager Radboud UMC, Academische zorg in karakteristieke omgeving"