(Ver)nieuwbouw of renovatie: wat is de beste keuze?

UNIEK KIESKOMPAS VOOR SCHOOLGEBOUWEN
Het primair onderwijs staat volop in de schijnwerpers. De stakingen in het afgelopen jaar maken duidelijk dat er meer geld naar het basisonderwijs moet. Schoolbesturen worstelen al jaren met het structurele geldtekort op alle fronten. Zo verschenen de afgelopen jaren diverse rapporten waaruit onomstotelijk bleek dat scholen te weinig geld hebben om hun gebouw(en) goed te onderhouden en exploiteren. En dat terwijl veel scholen in verouderde en kwalitatief minder goede panden gehuisvest zijn, die soms dringend aan renovatie of vernieuwbouw toe zijn. Veel schoolbesturen en gemeenten vragen zich af wat de beste keuze is: ingrijpend verbouwen of (ver)nieuwbouw plegen?

Het antwoord op die vraag is behoorlijk ingewikkeld. Want bij de keuze voor renovatie, verbouw of nieuwbouw worden veel verschillende factoren meegewogen. Voor schoolbesturen, medewerkers, leerlingen en ouders is vooral belangrijk hoe een gebouw het onderwijskundige concept faciliteert. Veel scholen zijn gebouwd in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw. De manier van onderwijzen was toen totaal anders. Daardoor ondersteunen veel bestaande schoolgebouwen onvoldoende of ronduit slecht het hedendaagse werk- en leerproces. Verder is algemeen bekend dat – met name in het primair onderwijs – gebouwen een slecht binnenklimaat hebben, waardoor medewerkers en leerlingen niet optimaal kunnen presteren. Derde belangrijk punt is duurzaamheid. Veel gemeenten en scholen willen graag een BENG-schoolgebouw (bijna energieneutraal gebouw) exploiteren. Enerzijds omdat dit bijdraagt aan de ambities met betrekking tot duurzaamheid. Anderzijds omdat dit een flinke besparing in de exploitatiekosten betekent. Dat brengt ons bij het meest heikele punt in het huisvestingsvraagstuk: de financiën. Schoolbesturen en gemeenten zijn verantwoordelijk om binnen de beschikbare middelen een school op korte én lange termijn te exploiteren. Dat is met de huidige bekostigingsstructuur een flinke uitdaging. Slimme schoolbesturen en gemeenten stellen zichzelf de vraag of investeren in groot onderhoud leidt tot kapitaalvernietiging. Maar hoe vind je een weloverwogen antwoord?

KIESKOMPAS
Vaak is voor schoolbesturen, gemeenten, medewerkers, leerlingen en ouders wel duidelijk dat een schoolgebouw ingrijpend aangepast moet worden om te kunnen. Het is ook overduidelijk dat dit een flinke investering vergt. Het is dus logisch dat besturen en gemeenten een zeer weloverwogen beslissing willen nemen over de toekomst van een schoolgebouw. Daarbij moeten veel verschillende factoren afgewogen worden, zoals het faciliteren van de onderwijskundige visie, toekomstige exploitatiekosten, investeringskosten en eventuele kosten voor tijdelijke huisvesting. Om die overweging smart en inzichtelijk te maken, hebben wij een ‘kieskompas’ ontwikkeld. Met dit instrument wordt in drie stappen heel smart en tegen beperkte kosten in kaart gebracht wat de beste optie is: renovatie of (ver)nieuwbouw.

Stap 1: integrale beoordeling
Een schoolgebouw wordt deskundig beoordeeld op alle relevante aspecten, zoals bouwkundige staat, duurzaamheid, binnenklimaat, exploitatiekosten, mate waarin het gebouw de onderwijsvisie praktisch ondersteunt.

Stap 2: opstellen Afwegingskader
Alle relevante factoren worden verwerkt in een zogenoemd ‘Afwegingskader’. Hierin worden de voor- en nadelen van renovatie en (ver)nieuwbouw met elkaar vergeleken. Het Afwegingskader maakt duidelijk en inzichtelijk wat de financiële consequenties van renovatie en (ver)nieuwbouw zijn. Dit betekent dat er van beide opties een kostenraming opgenomen wordt van de volledige kosten, inclusief tijdelijke huisvestingskosten en exploitatie- en onderhoudskosten in de toekomst. De inhoudelijke aspecten worden gewogen naar het kwaliteitsniveau van het Bouwbesluit 2015, inclusief BENG (bijna energieneutraal gebouw).

Stap 3: keuzeproces
Het Afwegingskader is nadrukkelijk géén advies. Het is een praktisch en concreet middel om inzichtelijk te maken welke opties er zijn en wat de voor- en nadelen zijn. Uiteraard is het Afwegingskader wel een belangrijk middel bij het keuzeproces van schoolbesturen en gemeenten.

Valkuilen voorkomen
Het grote voordeel is dat het ‘kieskompas’ alle aspecten van het keuzeproces in kaart brengt. Daarmee voorkomen schoolbesturen en gemeenten valkuilen. Zo kan vernieuwbouw aantrekkelijk lijken: de school blijft op de vertrouwde plek maar krijgt een gebouw dat helemaal op de toekomst is ontworpen. Vaak realiseert men zich niet hoe enorm de kosten van tijdelijke huisvesting tijdens de vernieuwbouw zijn. Met het Afwegingskader wordt dit wel inzichtelijk, waardoor duidelijk wordt dat nieuwbouw op een andere locatie in de praktijk goedkoper is. Uiteraard betekent dit niet dat nieuwbouw de beste optie is. Juist dat is het grote voordeel van.

Klik hier om het artikel verder te lezen op de website van HEVO.