Ninke Happel: Een bouwcultuur van betrekken
Dit is de allereerste column die ik schrijf. Ik ben voor de zekerheid op tijd begonnen. Op 12 april om precies te zijn. En dat was een speciale dag, namelijk earth overshoot day. Dé dag in 2023 waarop we meer grondstoffen hebben verbruikt dan de aarde in één jaar kan opbrengen. Een veelzeggend moment om aan een eerste column te beginnen. Vooral als die column bedoeld is voor bouwmensen.
De bouwwereld is immers groot materiaalverbruiker en daarmee verantwoordelijk voor ongeveer 39% van de wereldwijde CO2-uitstoot en voor circa 55% van al het afval ter wereld. Toen ik deze cijfers voor het eerst tot me door liet dringen, werd ik bevangen door een gevoel van paniek. Ik bedacht me dat ik daar geen onderdeel van wilde zijn. Maar als architect ben ik dat wel. Elke dag. U vermoedelijk ook.
Tekst gaat verder onder de foto.
Gelukkig ben ik goed in omdenken. En ik kan u vertellen: er is ook goed nieuws. Namelijk dat de cijfers zo exorbitant beschamend zijn dat wij als bouwmensen het verschil kunnen maken! Maar hoe maak je dat verschil in een systemische wereld die werkt zoals een schuifpuzzel? Beweging is wel mogelijk, maar welk los vakje schuift als eerste om ruimte te maken voor een overtuigend geheel? Want als de dreigende onleefbaarheid van de planeet een gedeeld probleem is, moet de oplossing dan ook niet voor alles en iedereen zijn?
Onlangs las ik een interview met de Britse architect Joseph Grima over ‘non-extractive architecture’. Voor het eerst dacht ik: dit kan wel eens wat zijn. Met het idee van een bouwwereld die niets-onttrekkend is, daagt Grima ons uit om voorbij gangbare bouwgewoontes alles te bevragen dat vanzelfsprekend lijkt. Vraag jezelf bijvoorbeeld eens af waar het zand voor ons beton vandaan komt. Hoe ligt die rivieroever erbij? Groeien er nog planten, leven er nog dieren?
“Door niet te onttrekken, betrekken we.”
Het zette mij aan tot vrije associatie. Ik begon bouwtechnisch en stelde mezelf de vraag hoeveel schone lucht er wordt onttrokken aan leefomgevingen voor elke stalen overspanning of aluminium kozijn. En hoeveel kinderjaren onttrekken de kobaltmijnen voor onze huishoudaccu’s? Al snel was ik dichterbij huis met de overdenking hoe onttrekkend de ontwerpwereld zelf eigenlijk is. Hoeveel onbetaalde privé-uren van jonge architecten worden nog steeds opgeëist door ongeorganiseerd werkgeverschap?
Tijdens deze associatie ging mijn fantasie misschien wat met me aan de haal, maar opeens zag ik het. Door niet te onttrekken, betrekken we. Door niet te slopen, maar te renoveren, betrekken we de bestaande omgeving én haar geschiedenis. Door geen eindige grondstoffen te onttrekken aan de aarde, kunnen we de natuur betrekken voor hernieuwbare bouwmaterialen. Door schoon te bouwen, betrekken we leefomgevingen en daarmee de toekomst.
Als bouwen niet rechtvaardigt om op enigerlei wijze te onttrekken, wordt onze bouwcultuur vanzelf onderdeel van het maatschappelijke debat over gelijkheid en brede welvaart. Volgens mij is dát de plek waar we samen moeten zijn.
En, wie weet, kan dan voortaan op 12 april mondiaal de vlag uit!
Over Ninke Happel
Ninke is architect en mede-oprichter van architectenbureau Happel Cornelisse Verhoeven. Met het bureau werkt ze, naast de huisvestingsopgave, aan renovaties, restauraties en herbestemmingen van publieke gebouwen en interieurs in Nederland en België. Ninke is jurylid van de Gulden Feniks en nu ook vaste columnist bij NRP. Iedere twee maanden schrijft ze over wat haar bezighoudt in de (bouw)wereld. Het beeld bij deze column wordt op verzoek van Ninke verzorgd door fotograaf Karin Borghouts. Karin heeft een uitzonderlijk oog voor dagelijkse taferelen. Met haar fotografie bevraagt zij de gebouwde omgeving.
Foto door Sylvana Lansu
