Van getransformeerd datacenter naar transformatie dankzij data
Door: Erna van Holland, programmamanager NRP Academie
We hadden niet op een mooiere plek kunnen zijn op de laatste dag van de Module Verduurzamen. Op een zonnige en warme dag mochten we ervaren hoe op het oude terrein van KPN in Utrecht een oase is gecreëerd – als je de bouwgeluiden even buiten beschouwing laat. We zijn namelijk te gast bij De Kwekerij. Tot voor kort gevestigd in een containerdorp tegenover het Diakonessenhuis, in een gebouw met veel hergebruikte materialen. Sinds een maand zit De Kwekerij op de begane grond in een van de gebouwen Tiny Forest, onderdeel van deze gebiedstransformatie.
Modulair en flexibel gebouw
Kosmas Spanidis en Anna Tsagkaliu nemen ons mee in de geschiedenis van deze plek, hun bedrijf en het project dat we vandaag gaan bezoeken – genaamd Baobab (apenbroodboom). Kosmas en Anna zijn twee van de vier co-founders van MOR-studio. Een samenwerking die ontstond tijdens de Solar Decathlon inzending van TU Delft. Deze inzending betrof de transformatie van een kantoor naar wonen. Daarvoor is een deel van de 17e verdieping van een van de drie torens aan Marconiplein Rotterdam (nu bekend onder de naam Lee Towers) nagebouwd en getransformeerd. Ze kozen bewust voor een kenmerkende toren uit de jaren ’70, zodat het concept op eenvoudige wijze breder kan worden ingezet. Bijzonder aan deze duurzaamheidswedstrijd is dat ontwerp, bouw en gebruik worden meegenomen in de eindscore. Daarvoor werd samengewerkt met de uitvoerende bouw en toeleverende industrie. Een heel leerzaam proces, vertellen Kosmas en Anna. Er werden vijf modules ontworpen: badkamer-keuken, workstation, gevel, wand en slaapkamer. Met deze modules is het gebouw ook flexibel in de toekomst. Een presentatie van dit project, dat de tweede prijs won, bracht projectontwikkelaar Jebber op het idee de studenten te vragen om een haalbaarheidsonderzoek te doen voor een project in Utrecht.
‘From abandoned into net positive buildings’
Een aantal studenten had het idee om samen een bedrijf te beginnen en dat kreeg een versnelling door deze vraag van Jebber. Zo ontstond MOR-studio, met als motto ‘from abandoned into net positive buildings’. Jebber had bijna 5 jaar geleden een locatie van KPN in Utrecht aangekocht. In dat gebied staat gebouw D, een datacenter. Een gebouw dat bijna 10 jaar geleden is gebouwd, niet is afgemaakt en nooit in gebruik is genomen. De vraag van Jebber aan MOR-studio: kan dit gebouw worden getransformeerd naar studentenwoningen? Dat was een uitdaging. Een groot gebouw, gesloten gevels, 7 meter diep met een verdiepingshoogte van ruim 4,5 meter. MOR-studio hanteert een vijftal onderwerpen die ze vooraf aan een opgave in beeld brengen met de intentie om een netto positief gebouw te maken: lucht, biomassa, water, energie en materiaal. Zo ook bij deze opgave.
Dubbel gebruik van de bestaande parkeerplaatsen en het gebruiken van elektrische deelauto’s maakte het mogelijk dat er verder geen parkeerplaatsen hoefden te worden toegevoegd.
Verder kijken dan het gebouw zelf
De oplossing voor de herontwikkeling van dit gebouw is op verschillende manieren bereikt. Allereerst door verder te kijken dan het gebouw zelf. Dit gebied was ooit de ‘tuin’ van Utrecht; vandaar de naam Kwekerij voor het café-restaurant dat al in begin van de ontwikkeling een rol kreeg. Op het terrein is een atoombunker aanwezig. Nu is het een vijver om het regenwater van alle panden op te vangen met een overloop naar de gangen in de voormalige bunker. Dat water kan als bluswater worden ingezet. In de randen van de vijver zijn de namen van een aantal ruimten van de bunker terug te vinden. Er is volop beplanting aanwezig en de eenden zwemmen erin rond.
Voor het parkeren is samenwerking gezocht met het Diakonessenhuis. Dubbel gebruik van de bestaande parkeerplaatsen en het gebruiken van elektrische deelauto’s maakte het mogelijk dat er verder geen parkeerplaatsen hoefden te worden toegevoegd. Alle begane grondverdiepingen zijn werkplekken en/of horeca die aansluiten op de centrale vijver. Zo hebben de bewoners van de geplande 1150 woningen zowel groen als ontmoetingsruimte, maar ook de naastgelegen gebruikers van HAKU en Diakonessenhuis maken hier gebruik van.
206 studentenwoningen in een gebouw van bijna 10.000 m2
Op gebouwniveau is gezocht naar een manier om de ruimte in het gebouw zo efficiënt mogelijk te benutten. De kamers van de studenten werden gestapeld op een verdieping (past precies in het Bouwbesluit) en werden gesitueerd naast een dubbelhoge gezamenlijke ruimte. Er zijn ook co-living appartementen ontworpen. De maat van twee beuken werd gewijzigd in drie beuken om beter te passen bij de gewenste maatvoering. Er wordt een optopping gerealiseerd en een dakterras. In het gebouw van 9.706 m2 worden op deze manier 206 studenteneenheden gerealiseerd. Een rondleiding in het gebouw door uitvoerend bouwbedrijf van Mierlo-Dinkq laat je ervaren hoe groot dit gebouw is.
Gevelhergebruik
Als circulariteit een van de pijlers van je bedrijf is, is het toch best ingewikkeld om dat zo breed mogelijk in te zetten bij een voormalig datacenter. Het gebouw zag er vroeger uit als een grijze wolk doordat het was voorzien een geperforeerde stalen gevelelementen. Toch heeft MOR-studio een manier gevonden om de gevel te hergebruiken. Alle stalen elementen zijn verwijderd en gelabeld. Er is een nieuw gevelontwerp gemaakt waarbij deze elementen zijn hergebruikt in combinatie met PV-gevelpanelen en groen. Elke gevel heeft een ontwerp dat past bij de oriëntatie en het gebouw krijgt nu vier nieuwe gezichten.
Het afstemmen van vraag en aanbod van bouwmaterialen
Op deze warme dag is het heerlijk verblijven in dit gebied. Een cursist maakt de opmerking dat NRP Academie hier echt naartoe terug moet om het project Baobab ook te zien als het gereed is. Ook om meer te horen van MOR-studio. Zij hebben de kennis van dit project meegenomen in een volgende stap voor het bureau: digital twin. Hoe kunnen we vraag en aanbod van materialen in de bouw veel beter op elkaar afstemmen? Hoe kunnen we de data die veel gebouwen hebben, over aanwezige materialen maar ook de prestaties, inzetten bij het transformeren van gebouwen? Het is een zoektocht naar een real time platform om er echt voor te zorgen dat we sneller en meer gebouwen gaan transformeren. Daar moeten we als NRP natuurlijk wel bij zijn.