NRE-terrein
Projectomschrijving
De voormalige gasfabriek NRE in Eindhoven is ‘bottom-up’ herontwikkeld tot één mixed-use gebied, waar werken, wonen, bezoeken en verblijven samen komen. De sociale cohesie is gegroeid tijdens het ontwikkelproces, ook na oplevering bestaat er een grote samenhang tussen de mensen op het terrein. Door dit unieke proces is er ook een uniek gebied ontstaan, niet conformistisch maar vol vrijheid en experiment.
Samen stad maken
Tijdens de planvorming is het NRE-terrein opengesteld voor tijdelijke activiteiten en gebruikers. Het gebied is zo getransformeerd tot creatieve hotspot in de stad. Deze periode creëert waarde en tegelijkertijd vormt het een ‘incubatietijd’ waarin gekeken wordt wat zich op deze plek kan manifesteren. Bij coöperatief ontwikkelen is het belangrijk het eigenbelang aan het gezamenlijk belang te toetsen. Bovendien is het behoud van de bijzondere karakteristiek van het NRE-terrein een gezamenlijke doelstelling.
Life between buildings
Het voormalig afgesloten gebied is een toegankelijk en uitnodigend onderdeel geworden van het stedelijk weefsel van Eindhoven. De openbare ruimte op het NRE terrein is geen traditionele straat-stoep omgeving. Er is juist gekozen voor een intiem, vloeiend en openbaar toegankelijk maaiveld waar alle verkeer zijn plek vindt. Deze ‘shared space’ is tegelijk straat, steeg, parkje, voortuin, (verlengde) woonkamer, speelterrein, hof, wandelpad, barbecue-plek, evenemententerrein, maar bovenal ontmoetingsplek. Aan deze uitnodiging aan gebruikers en bezoekers om de ruimte toe-te-eigenen wordt volop gehoor gegeven.
Transformeren en toevoegen
De bestaande panden hebben geen monumentale status, maar hebben wel degelijk cultuurhistorische waarde. Ze vertellen de geschiedenis van het NRE-terrein en van Eindhoven als industriestad en worden daarom getransformeerd tot vanzelfsprekend onderdeel van het nieuwe gebied.
In nieuwe gebouwen is naast woningen bedrijfsruimtes gerealiseerd met elk een eigen identiteit, tegelijk vormen ze een vanzelfsprekend ensemble met de fabriekspanden. Een stedenbouw en architectuur die zich vanzelfsprekend heeft ontwikkeld uit programma, locatie en het DNA van de plek.
“Het NRE-terrein kan een inspiratie zijn voor steden en dorpen waar juist in lagere dichtheden moet worden gebouwd”
Juryoordeel
De jury is onder de indruk van de initiatiefkracht, de creativiteit en het doorzettingsvermogen van alle partijen die bij het NRE-terrein betrokken zijn geweest. Ze prijst de coöperatieve manier van ontwikkelen, waarbij niet het eindbeeld, maar het gezamenlijke ontwikkelproces centraal heeft gestaan en waarbij gedeelde waarden richting hebben gegeven aan de gebiedsontwikkeling. Het is knap hoe individuele ambities en collectief belang hand in hand gaan en tot zichtbare kwaliteit hebben geleid.
Nieuwe functies voor historische gebouwen
Op het NRE-terrein heerst een prettige sfeer. Het gebied voelt levendig en open en nodigt uit om te struinen. De jury is zeer te spreken over de balans die in het gebied is gevonden: tussen oud en nieuw, tussen reuring en rust en tussen bebouwing en open ruimte. De historische gebouwen op het terrein, die de industriële geschiedenis van dit deel van Eindhoven tastbaar maken, zijn zoveel mogelijk behouden gebleven en hebben nieuwe functies gekregen. De nieuwbouw is nauwkeurig ingepast in volume en schaal en is qua architectuur naast traditioneel ook vernieuwend en hier en daar experimenteel. Hierdoor is de nieuwbouw prettig complementair aan de bestaande gebouwen.
“Het succes van dit project zit echter in de manier waarop de betrokkenen, en niet in de laatste plaats de gemeente, de stapsgewijze ontwikkeling van het gebied heel consistent, nauwkeurig en tot het eind toe hebben doorgezet”
Co-creatieve gebiedsontwikkeling
Het NRE-terrein is in veel opzichten een typische gebiedsontwikkeling voortkomend uit de financiële crisis. Stedelijke ontwikkelingen kwamen tot stilstand en veel gemeentes zetten in op tijdelijk gebruik en placemaking. Het succes van dit project zit echter in de manier waarop de betrokkenen, en niet in de laatste plaats de gemeente, de stapsgewijze ontwikkeling van het gebied heel consistent, nauwkeurig en tot het eind toe hebben doorgezet. De mate van (persoonlijke) betrokkenheid van de verschillende initiatiefnemers en het hebben van een lange adem zijn van groot belang geweest. Een jurylid noemde die inzet “bijna maatschappelijk buurtwerk”. De jury onderstreept dat juist bij zo’n open proces, de gemeente zowel sturend (op kwaliteit), als faciliterend (voor initiatief) moet zijn. Dat is geen eenvoudige balans, maar bij het NRE-terrein is dat zichtbaar goed gelukt.
Waardecreatie
Ten aanzien van de waardecreatie in het gebied is de jury benieuwd of de gemeente ook andere constructies heeft overwogen dan alleen particulier eigendom. Er zit relatief veel publiek geld in de gebiedsontwikkeling. Dat was nodig om de ontwikkeling op gang te brengen en is ook het type toekomstgerichte investering dat juist een overheid kan doen. Maar had een deel van de waarde niet weer bij de gemeente kunnen terugkeren, bijvoorbeeld via de constructie van erfpacht, community landtrust of coöperaties?
Grote waarde voor bewoners, gebruikers en de stad
Dat het gebied voor de bewoners en gebruikers van grote waarde is, staat buiten kijf. Maar ook voor Eindhoven als geheel is het NRE-terrein een aanwinst. Nadenkend over de vraag of dit type woongebieden, centraal gelegen in de stad maar met een lage dichtheid, in tijden van woningnood wel te verantwoorden zijn, komt de jury tot de conclusie dat dat wel degelijk zo is. Hoewel verdichten van groot belang is, ziet ze ook dat dit type ontspannen en ruim opgezette gebiedsontwikkeling van toegevoegde waarde is in het hoogstedelijke gebied. Ze vervullen een rol als relatief rustige plekken voor de omliggende en meer verdichte wijken. En op de schaal van de stad kunnen ze onderdeel vormen van een prettig ritme van drukte en luwte. De jury benadrukt dat de aanpak van het NRE-terrein daarnaast ook een inspiratie kan zijn voor steden en dorpen waar juist in lagere dichtheden moet worden gebouwd. Een mooie winnaar in de categorie Gebiedstransformatie!
Inzender
Houben/Van Mierlo Architecten
Betrokken partijen
Gemeente Eindhoven
Alle tijdelijke gebruikers
Alle (particuliere) initiatiefnemers/opdrachtgevers
Tom van Tuijn Stedenbouw
Edith Kolkman stedenbouw | landschap
TU/e Bauhütte
Collectief NulZes
Marie Louise Nijsing
Bouwen In Eigen Beheer
Cultuurhistorisch Bureau Hüsken en Zoon
Houben / Van Mierlo architecten, De Bever Architecten, FAAM architects, MAG architecten, MVD Architecture, Ontwerpduo, architectenbureau Werkstatt, Bart Hess, Rombout Frieling, Harm Rensink
Van Helvoirt Groenprojecten
