Column Joks Janssen: Sturen op samenhang als harde voorwaarde voor gebiedsontwikkeling

Ruimte is geen blanco canvas, noch eindeloos uit voorraad leverbaar. We zullen het in de meeste gevallen moeten doen met wat we al bestemd, verkaveld en bebouwd hebben. En daarbij: het woningtekort is niet de enige opgave, ook klimaatverandering, energietransitie, de omslag naar een kringlooplandbouw en natuurambities vragen om (meer) ruimte. In zo’n situatie suggereren dat je met soepelere regelgeving, druk op locatieontwikkeling en wat extra investeringskracht eenzijdig het woningtekort uit de wereld helpt, lijkt me een vorm van sectoraal simplisme. Dergelijk vereenvoudigd denken staat haaks op de integrale intelligentie die nu nodig is. De ruimtelijke uitdagingen waar we voor staan, vragen om integrale afwegingen, om betekenisvolle verbindingen tussen een diversiteit aan doelen.

Dat betekent zoeken naar kansen voor koppeling en - waar dat niet mogelijk is - scherpe keuzes maken. In het onvolprezen Panorama Nederland dat afscheidnemend Rijksbouwmeester Floris Alkemade vorig jaar presenteerde, is te zien wat het oplevert als je de woningbouw-, landbouw-, energie- en klimaatopgaven niet elk afzonderlijk maar in samenhang beschouwt. Een meer integrale benadering van deze vraagstukken is een krachtige motor voor structurele verbeteringen in de ruimtelijk inrichting van ons land. Het belang van samenhang, tussen sectoren, gebieden, schaalniveaus en tussen tijdsperiodes kan volgens Alkemade niet genoeg worden benadrukt. In het slim organiseren, ontwerpen en uitvoeren van samenhang schuilt bovendien een belangrijke kracht van onze ruimtelijke ordening: stedenbouw en landschapsarchitectuur.

Om die kracht de komende periode beter te benutten, zullen we het streven naar integraliteit in politiek, institutioneel en financieel opzicht wel echt serieus moeten nemen. Sturen op samenhang dus niet als plichtmatig planologisch proza in de Omgevingsvisie, maar als harde voorwaarde voor gebiedsontwikkeling. Dat dit kan, bewijst de dubbeldoelstelling van het inmiddels afgeronde programma Ruimte voor de Rivier, waarin naast waterveiligheid ook ruimtelijke kwaliteit en leefbaarheid in de omgevingsopgave is betrokken. Wanneer rijksfinancieringstromen op een dergelijke wijze worden gekoppeld aan het afstemmen van functies en het realiseren van (regionale) gebiedskwaliteiten, is veel mogelijk. Ga maar eens kijken bij het Waalfront in Nijmegen, of bij Veessen-Wapenveld in de IJsseldelta. Met veel gevoel voor natuurlijke processen en cultuurhistorie is meer doorstroomruimte voor het waterbed van deze rivieren gecombineerd met de aanleg van nieuwe stadsfronten, wandelpaden en bebouwing. Als we van dit eigentijdse panorama op de rivier naar het toekomstige Panorama Nederland willen bewegen, dan moet er nog een tandje bij. De opdracht voor de komende decennia is namelijk niet twee-, maar drie- of vierdubbeldoelsturing. Kortom, hashtag investeerinintegraliteit. Nu nog zorgen dat deze trending wordt!

Joks Janssen