Column Vincent van Rossem: Feniks

Met modern geschut, raketten en vliegtuigen is het kinderspel om onherstelbare schade aan te richten. Dat zien we nu dagelijks op het NOS Journaal gebeuren, Oekraïne wordt systematisch met de grond gelijk gemaakt. Dat is oorlog. Na de ondergang van Hitler in 1945, Stunde Null, zoals de Duitsers dat noemen, lag heel Europa in puin. De grote Duitse steden waren platgebombardeerd door Engelse en Amerikaanse vliegtuigen, maar ook een Nederlandse provinciestad als Wageningen had grote schade opgelopen. Overal waar zware strijd was geleverd, resteerde weinig of niets van de gebouwde omgeving.

Europa is als een Feniks uit de as herrezen, maar het is natuurlijk nooit meer zo geworden als het was. De Europese joden zijn allemaal vermoord, waardoor mijn generatie die culturele erfenis alleen nog maar heeft leren kennen via Amerikaanse joden zoals Saul Bellow. En middeleeuwse huizen kunnen natuurlijk niet echt herbouwd worden, dus de historische Duitse binnensteden zijn voorgoed verdwenen. De foto’s die kort na de Tweede Wereldoorlog zijn gemaakt, laten een onvoorstelbare ravage zien.

Gaat er ooit een einde aan komen? Na 1989 leek het alsof Rusland weer een normaal land zou kunnen worden. Maar dat is dus niet gelukt, en nu zitten we opgescheept met een min of meer crimineel baasje, omringd door gevaarlijke gekken, dat een ouderwetse oorlog is begonnen tegen een buurland. Het is eigenlijk middeleeuws, maar dan met ongekende vuurkracht. En zoals altijd is de rede machteloos.

Toch zit er niets anders op dan met goede moed streven naar een betere en mooiere wereld. Het is mijn stellige overtuiging dat historisch besef van essentieel belang is voor een goed functionerende samenleving, zonder verleden is er ook geen toekomst. Daarom is het van groot belang dat ook de gebouwde omgeving getuigt van andere tijden. Elke renovatie draagt bij aan ons beschavingsproces en aan de toekomst van Europa. En dan is er ook nog de immense opgave om te komen tot een duurzame economie. Oorlog is de ultieme vorm van verspilling, alles wordt kapot gemaakt.

Ik beschouw de Gulden Feniks die nu in donkere dagen is uitgereikt als een vorm van protest tegen het oorlogsgeweld in Oekraïne. Vooral de Buitenplaats Ockenburgh sprak mij aan, omdat het een initiatief van burgers was om een dierbare plek te behouden, een lichtpunt in hun leven. En het is een fijn gebouw, precies het tegenovergestelde van een bunker. Het is op geen enkele wijze verdedigbaar, bijna zo kwetsbaar als een kind.