De Rotterdamse expeditiehoven: verborgen schatten voor transformatie

Hedwig van der Linden won in 2018 de NRP Masterprijs. De oud-student van de TU Delft Architecture and the Built Environment overtuigde destijds de jury met haar afstudeerproject ‘Questioning the reuse of a post-war modern inner city figure’. In haar onderzoek en ontwerp liet Hedwig de potentie zien van de expeditiehoven en -straten in de Rotterdamse binnenstad, nu grotendeels onderbenutte publieke ruimte: maar liefst 25 voetbalvelden aan ruimte voor nieuwe kansen wat betreft transformatie en dubbelgebruik.

Van één bouwblok naar een heel circuit van expeditiestraten

Tijdens haar afstudeerproject binnen Architectuur focuste Hedwig vooral op het ontwerpvoorstel voor de transformatie van één bouwblok naar een ander type woonmilieu door het toevoegen van woningen ontsloten via een groen collectief woondek Maar het stadscentrum van Rotterdam kent een heel circuit van expeditiestraten en zij wilde daar graag meer onderzoeksmatig induiken. Daarvoor bood de Freestyle van BNA een uitgelezen kans. Hedwig: “Wij vonden dit een fascinerend thema: ‘de achterkanten van de stad’, met veel potentie in het kader van veranderende mobiliteit vergroening en nieuwe woon-werkmilieus. “

Een reservoir aan ruimte

Hedwig: “In de publicatie brengen we alle vijftig expeditiebouwblokken in beeld , ‘die je pas ziet als je het door hebt’. Deze hebben wij onderverdeeld in zes verschillende typen. Deze typen hebben we geanalyseerd, gefotografeerd en uitgetekend, evenals de geschiedenis en oorsprong van deze typologieën. Ook laten we zien hoe de expeditiehoven langzaam veranderen; de vaak vergeten hoven vormen een reservoir aan ruimte die kunnen worden herontwikkeld tot een aantrekkelijk, dynamisch en kleinschalig woon- en werkmilieu.

Wij focussen ons in deze publicatie op het ‘alledaagse’ expeditiebouwblok waarin het expeditiehof een restruimte is. Je ziet dat zo’n expeditiebouwblok uit een paar standaardelementen bestaat. De portiekgebouwen hebben een bepaalde maat en omsluiten het hof waarbij de ‘poortgebouwen’ de onopvallende toegang tot het hof bieden. Op de begane grond vind je bedrijvigheid en winkels die hebben een open glazen gevel aan de voorzijde en vaak een blinde, dichte achterzijde aan het expeditiehof. De bouwblokken volgen de stedenbouwkundige opzet en die hoven zelf zijn niet bedoeld om te verblijven, maar om te parkeren.

Fotocredits: Hedwig van der Linden & Like Bijlsma

Aanjager voor herontwikkeling

De hoven zijn beschutte plekken, uit de wind gelegen. Als de auto’s weg zijn is er veel potentie voor fijne verblijfsplekken. Om de hoven te transformeren zou je bijvoorbeeld de parkeerplaatsen er weg kunnen halen en er een mooi stadspark van kunnen maken. Het zou mooi zijn als er een schakeling van tuinen zou kunnen ontstaan, waar de stadsbewoner gebruik van zou kunnen maken. Daarnaast zien wij ook veel potentie voor microklimaten van bedrijvigheid. Met deze publicatie beogen de auteurs aan te jagen tot een zorgvuldige herontwikkeling van deze bijzondere plekken.

Multifunctionele stadskamers

Hedwig en Like hopen dat de publicatie zorgt voor een impuls bij de gemeente – als eigenaar van deze openbare ruimte – en de eigenaren van deze expeditiebouwblokken en dat het leidt tot het organiseren van ontwerpstudies waar ook de bewoners en huurders van deze panden bij betrokken zijn. Om op die manier te kijken hoe deze verborgen schatten zorgvuldig getransformeerd kunnen worden van monofunctionele machinekamers tot multifunctionele stadskamers.

De publicatie Machinekamers is verkrijgbaar via de vakboekhandel en BNA/shop: zie deze link.