Landgoed Assissië centraal in Werkatelier NRP DUMO Denktank tijdens Monument 2019

Op vakbeurs Monument, dat onderdeel is van vakbeurs Renovatie, organiseerde de NRP DUMO Denktank ‘Innovatieve verduurzamingskansen’ een eerste van een reeks werkateliers. De aanwezigen hadden dus een primeur te pakken volgens Jennemie Stoelhorst, die trekker is van NRP DUMO. “Groningen is de recente aanleiding voor het thema van de werkateliers, vertelt Jennemie aan de deelnemers aan de sessie, maar we kijken breder; naar de verduurzaming van karakteristieke bebouwing in heel Nederland en welke creatieve koppelkansen daarbij zijn. De kennis die we opdoen in Groningen kunnen we in de rest van Nederland toepassen en vice versa.” In de werkateliers nodigen we iedereen uit om actief mee te doen aan de praktijkcases die we inbrengen en kennis te delen zodat we koppelkansen helder hebben en kunnen gaan benutten.”

De initiatiefnemers van de NRP DUMO Denktank Innovatieve Verduurzaming

Afgezien van Rosi de Kok van ABT en Christiaan Smid van Arcadis, zijn denktankleden Margret Rocks van Dijkoraad en Michel Trompert van Van Ruysdael Glas aanwezig bij het werkatelier. Moderator van de sessie Bob Wind, die zelf ook onderdeel is van de Denktank, stelt de denktankleden aan de deelnemers voor. Alle leden hebben hart voor monumentale gebouwen en zien kansen om de duurzaamheidsvraag breder te trekken dan het object alleen en deze in zijn context te beschouwen. Volgens Bob is verduurzaming van monumenten niet alleen een energievraagstuk. “Je kunt een monument niet los zien van haar sociale context.”

Margret Rocks van Dijkoraad geeft aan dat als je de combinatie zoekt met de omgeving, je misschien minder ingrepen hoeft te doen. “Daarbij kun je gebruik maken van het afwegingskader dat is ontwikkeld voor Groningen. Met het kader kun je alle facetten die daar spelen tegen het licht van de noodzakelijke versterking houden. Zodat er een juiste afweging gemaakt kan worden tussen veiligheid, behoud van erfgoedwaarde en leefbaarheid. De driehoek biedt een handvat voor de discussie. Je krijgt er alle factoren inzichtelijk en dan zie je ook de koppelkansen”, aldus Margret.

Villa Barmerhoek en Landpark Assisië als praktijkcases

De cases waarmee de Denktank aan de slag gaat zijn Villa Barmerhoek in het dorpje Doodstil in Groningen en Landpark Assisië in Biezenmortel Noord-Brabant, dat tijdens het werkatelier centraal staat.Robin Krijgsman, vastgoedmanager van Stichting Prisma, eigenaar van het Landpark, geeft een korte introductie.

In 1904 startte het toenmalige 'Huize Assissië' de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Destijds was het de 2^e instelling in Nederland die zich daar op richtte. De Broeders Pënitenten?? startte dit initiatief dat zorgde voor landelijke bekendheid. Het Landpark is nu nog steeds in gebruik en er wonen momenteel zo’n 250 mensen. In de jaren ‘70 kende het maar liefst 700 bewoners dus het park is groter gedimensioneerd dan voor het huidige gebruik. Stichting Prisma denkt momenteel na over de doorontwikkeling van het Landpark. Daarbij is openstellen voor andere gebruikers, op dagbasis of op permanente basis een optie, om op die manier het voortbestaan te verzekeren.

Aan de slag met het energievraagstuk en de sociale verankering van het Landpark in de omgeving

Aan de slag dus met Landpark Assisië. Een interessante casus, waarbij 2 grote vraagstukken een rol spelen en waar we in het werkatelier mee aan de slag gaan: Het energievraagstuk en de sociale verankering van het Landpark in de omgeving. De groep werd in tweeën gesplitst om zich te buigen over de vraagstukken, waarbij het energievraagstuk versmald werd tot ‘hoe kan de gasrekening omlaag’ omdat Stichting Prisma onlangs een zonnepark van 2 hectare in gebruik genomen heeft. Na drie kwartier brainstormen kwamen beide groepen weer bij elkaar en werd ‘het net opgehaald.’

Toekomstdroom voor Landpark Assissië

Voordat de groepen uiteengingen stelde Bob Wind nog aan Robin Krijgsman de vraag wat zijn toekomstdroom is voor Landpark Assissë. Zijn droom is dat de toekomst geïnspireerd is op het verleden. In zijn droom heeft het Landpark zich ontwikkeld als gebied waar mensen - nog altijd - bescherming ervaren. Een gebied waar een rust en overzichtelijkheid heerst. De beschermende sfeer moet blijven voor de mensen die dat nodig te hebben. Dat hoeven niet alleen de bewoners te zijn, dat kan iedereen zijn die daar behoefte aan heeft.

Ideeën voor sociale verankering

Hoewel het in zo’n korte tijd lastig is om haalbare ideeën aan te dragen, komen er toch allerlei goede, eerste suggesties voorbij. Bijvoorbeeld het idee om een zorghotel te maken voor mensen die een korte periode van zorg nodig hebben. “Praktisch gezien een haalbaar idee”, zegt Robin Krijgsman, “maar het is wel een uitdaging om een gebouw uit 1903 geschikt te maken om 21^e eeuwse gezondheidszorg te leveren. Maar de ruimte is er en het sluit ook aan op het karakter.” Een ander idee is om streekproducten van ondernemers uit de buurt te verkopen. Dat ligt in het in het verlengde van de omgeving, waarbij de ambachten op het terrein weer een plek gaan krijgen. Streekproducten worden nu volgens Robin ook al op kleine schaal aangeboden. Zo is er een aantal imkers actief en is er een ciderbrouwer op het terrein, waarmee de appels uit de eigen boomgaard een bestemming hebben. Het idee van streekproducten is voor Robin een must, maar continuïteit waarborgen, vanwege de afhankelijkheid van een klein clubje mensen en vrijwilligers, is wel een probleem.

De groep geeft ook mee dat het belangrijk om los te komen van wat het Landpark nu is. Er moet een andere mindset komen en maatschappelijk ondernemerschap zou centraal moeten staan. Prisma bevestigt dat zij inderdaad moeten loskomen van huidig gebruik, vaste structuren en thematieken. Andere dingen doen die niet met zorg te maken hebben, maar wel zodanig dat de aard ervan bijdraagt aan het karakter van het gebied. Andere suggesties waren: werk met de natuur in plaats van tegen. En stel een kwartiermaker aan. Er is wel behoefte aan een algemene drager zoals bescherming. Een kwartiermaker kan een goede rol vervullen in het zichtbaar maken van deze algemene drager. Zoek ook de samenwerking met onderwijsinstellingen. Hoewel Stichting Prisma die samenwerking volgens Robin Krijgsman al nadrukkelijk zoekt, zit de Design Academy nog niet in de kaartenbak, dus daar ligt nog een mooie kans.

De gasrekening omlaag krijgen

Bij het energievraagstuk zijn er twee zaken van belang, geeft een van de deelnemers aan: “Waar komt het vandaan en wie heeft het nodig (waar moet je het hebben). Je moet evenwicht brengen tussen die twee en daar een strategie op bouwen. Daarbij zijn de functies die er gaan komen doorslaggevend. Bij welke functie past welke verwarmingsoplossing.”

Robin vertelt dat ze voor de installatietechniek vooral per pand gekeken hebben, maar dat eigenlijk een totaalstrategie nodig is. “We hebben ook geen WKO. We zijn wel in gesprek geraakt Soiltank, een naastgelegen composteerbedrijf. Bij het composteren komt warmte vrij. We hebben gezegd; jullie hebben warmte over en wij nodig. Is het mogelijk die 2 km te overbruggen? Voorlopig zijn we gestrand op de afstand en de kosten die deze met zich meebrengt.”

Waterstof komt ook naar voren als suggestie. Als toelichting daarop volgt: “Waterstof is natuurlijk niet zo efficiënt en het produceren ervan kost veel energie. Maar het energieoverschot van het zonneveld in combinatie met bijvoorbeeld windenergie zou je kunnen gebruiken om waterstof te maken. Op die manier zou je ook zelfvoorzienend kunnen worden. Met dergelijke innovaties kun je het Landpark ook weer in the picture zetten.”

Iemand anders vindt dat banken moeten anders gaan denken, zij kijken nog te conventioneel. Er moeten andere producten komen om de verduurzaming mogelijk te maken. Tenslotte was iedereen het er over eens dat het afwegingskader universeel toepasbaar is en een goede manier om samen een afweging te maken. Het kopje Veiligheid in het model, kan eenvoudig worden vervangen door bijvoorbeeld Duurzaamheid. En er moet een energieplan komen: kijk naar het gebied en niet alleen naar het gebouw.

Geïnteresseerd om mee te denken en te doen?

Het werkatelier was de kick-off van het verdere jaarprogramma. Eind september gaan we naar Groningen. Met de kennis die we tijdens de sessie hebben opgehaald gaan we verder en aan het einde van het jaar presenteren we wat we hebben opgehaald. Inmiddels hebben we al 15 geïnteresseerd – vanuit verschillende disciplines – bereid gevonden om met ons mee te doen. Die diversiteit is van belang om de opgaven goed op te pakken en uitwerken. Bent u ook geïnteresseerd om mee te doen? Meld u dan aan bij Jennemie Stoelhorst, via j.stoelhorst@nrp.nl.