Vreewijk
Winnaar Gulden Feniks 2024
Projectomschrijving
Al honderd jaar behoort Vreewijk tot de fraaiste tuindorpen van Nederland. Het Verbeterplan Vreewijk zorgt ervoor dat de woningen weer vijfentwintig jaar mee kunnen, zowel onderhoudstechnisch als qua duurzaamheid en comfort. Tegelijkertijd voorziet het Verbeterplan in werkzaamheden die het authentieke karakter van Vreewijk versterken.
In de jaren tachtig kregen vrijwel alle woningen nieuwe indelingen, dakkapellen, kozijnen en deuren. Veel is bereikt, maar ook veel ging verloren. Rond 2008 gingen Havensteder, gemeente en bewoners voor een nieuwe kwaliteitsaanpassing, met als inzet: de woningen voor de komende vijfentwintig jaar geschikt maken. Na aanhoudende inzet van bewoners en de studie van De Nijl architecten kreeg Vreewijk de status ‘beschermd stadsgezicht’ met zo’n 270 monumentale panden.
In 2013 kwam het Verbeterprogramma in een stroomversnelling. Na het opstellen van een beeldkwaliteitplan door Anneke Nauta en Joris Molenaar, waarin de hiërarchie ‘groen-dak-gevel’ het uitgangspunt is, startte de renovatie van de Valkeniersbuurt als pilot.
De pilot bleek een succes, maar ook kostbaar. Voor de resterende 1185 woningen werden nieuwe eisen en ambities opgesteld. Voor de buitenkant maakten woningcorporaties, gemeente en Rijk extra middelen vrij. Arjan Hebly van Hebly Theunissen architecten en landschapsarchitect Jos van de Lindeloof gingen hier onder supervisie van Anneke Nauta en Joris Molenaar, vanaf 2015 mee aan de slag.
Inmiddels is de vernieuwing van de woningen, medio 2023, afgerond. Naast de labelsprong van de woningen, het merendeel naar label A, zien we een aantal essentiële architectonische kwaliteiten terugkomen. De keramische rode en grijze dakpannen bijvoorbeeld, maar ook de horizontale daklijn, het afgewogen kleurbeeld, de kopgevelreconstructies, de houten bekleding van de dakkapellen, het herstel van raamindelingen, de authentieke voordeuren en bijzondere elementen zoals de gekleurde houtsnijwerken van Hildo Krop boven de voordeuren aan de Dreef, pergola’s, plantenbakken en uithangborden. De reconstructie van de gevels vergde intensieve foto-recherche, aangezien de originele bouwtekeningen door de oorlog verloren waren gegaan. Met wat daar geleerd is wordt nu met vol vertrouwen doorgebouwd in De Linker Halve Vlieger en Buurt 9.
Juryoordeel
Hier organiseerden bewoners een succesvolle lobby om corporatie en gemeente zover te krijgen om voor Vreewijk in Rotterdam een verbeterplan op te stellen in plaats van een eerder gemaakt sloopplan tot uitvoer te brengen. De jury is zeer te spreken over dit voorbeeld van burgerinitiatief. Tegelijkertijd prijst ze de lenigheid van corporatie Havensteder bij het maken van een draai. Hadden ze boekhoudkundig voet bij stuk gehouden, dan was de wijk gesloopt. Maar Havensteder luisterde naar burgers en omarmde het erfgoed. Deze moeilijke draai is mede gelukt omdat ze voor de renovatie de juiste projectleider op het project zette: iemand die in staat is verbindend te werk te gaan tussen alle belanghebbenden.
Uiteindelijk is iedereen trots op het resultaat: bewoners, gemeente, ontwerpers en corporatie. De jury deelt deze trots. Meanderend door de wijk, via stoepen, achterpaden, pleinen en perken is op alle niveaus de kwaliteitsslag te zien.
Deelnemers Verbeterprogramma
Opdrachtgever: Havensteder
Toetsing: Gemeente Rotterdam
Aannemer: Dura Vermeer Heyma
Beeldkwaliteit en supervisie: Anneke Nauta (La), Joris Molenaar (A)
Architect pilot: BouwHulpgroep advies en architectuur (109 woningen)
Architect na pilot – Verbeterprogramma: Arjan Hebly, Hebly Theunissen architecten (1185 woningen)
Bouwbureau: Frank Schnater, RSW architecten
Kleuronderzoek: Lisette Kappers Onderzoek & Architectuur
Beelden Hildo Krop: onderzoek-Netty van de Ende – snijwerk-Wouter Schalk – schilderwerk-Jojanneke Post
Landschapsplan: Jos van de Lindeloof, tuin en landschapsarchitecten
Bouwfysica: Nieman raadgevende ingenieurs
Constructie: IMd Raadgevende Ingenieurs
Plan openbare ruimte: Dienst gemeentewerken Rotterdam
Fotoarchieven: Stadsarchief Rotterdam, Vreewijkmuseum
Opdrachtgever
Havensteder
Ontwerper
Architect na pilot: Arjan Hebly, Hebly Theunissen architecten
Architect pilot: BouwHulpgroep advies en architectuur
Overige betrokken partijen
Dura Vermeer Heyma (ontwikkelaar en aannemer)
Gemeente Rotterdam (toetsing)
Anneke Nauta (La)
Joris Molenaar (A) (beeldkwaliteit en supervisie)
Frank Schnater
RSW architecten (bouwbureau)
Lisette Kappers Onderzoek & Architectuur (kleuronderzoek)
Hildo Krop (beeldhouwkunst)
Netty van de Ende (onderzoek beelden)
Wouter Schalk (onderzoek snijwerk)
Jojanneke Post (onderzoek schilderwerk)
Jos van de Lindeloof, tuin en landschapsarchitecten (landschapsplan)
Nieman raadgevende ingenieurs (bouwfysica)
IMd Raadgevende Ingenieurs (constructie)
Dienst gemeentewerken Rotterdam (plan openbare ruimte)
Stadsarchief Rotterdam
Vreewijkmuseum (fotoarchieven)
