Deelnemers van NRP Opleiding Renovatie en Transformatie sluiten de module vernieuwen af in Veghel

Door Fieke Verschueren

Ook op de laatste opleidingsdag van de module Vernieuwen bevinden we ons op een bijzondere locatie. Op de Noordkade in Veghel is de bijzondere industriële architectuur van de voormalige mengvoederfabriek van de Coöperatieve Handelsvereniging behouden. De gemeenschapszin zoals zo’n 100 jaar geleden al geëtableerd door de Noord-Brabantse Coöperatieve Boerenbond wordt hier met een programmering van kunst, cultuur en recreatie nieuw leven in geblazen. Het was een dag boordevol informatie waarbij met name de volgende drie punten mij aan het denken hebben gezet.   

Ruimte voor vernieuwing 

De presentatie van architect Marcel Barzilay klinkt als een betoog voor meer ruimte voor vernieuwing om zo meer kwaliteit toe te voegen aan het huidige mantra van bouwen, bouwen, bouwen. Tijdens de wederopbouw in de jaren ‘50 stond in de woningbouw met name de kwantitatieve opgave centraal aangezien het vooral zaak was de basisbehoeften te vervullen. De jaren ’60 brachten andere behoeften met zich mee. Toenmalig minister van VRO en stedenbouwkundige ir W. Schut richtte als reactie hierop de focus op kwaliteit o.a. met het programma voor experimentele woningbouw van ’68 tot ’80. 

Leren van het verleden 

Marcel Barzilay heeft de rijkdom van de woningbouwprojecten van het programma voor experimentele woningbouw samen met Ruben Ferwerda en Anita Blom onderzocht en vastgelegd in het gelijknamige boek. Hij laat ons zien hoe actueel de oplossingen van toen zijn voor de huidige woningbouwopgave en de zoektocht naar betere sociale samenhang: 

De Versprongen Woning in Apeldoor van Elling en van Gelderen kent een flexibel bouwsysteem van woningtypen dat 50 jaar na dato met aanpassingen op een eenvoudige manier invulling geeft aan behoeftes van deze tijd: meerdere en kleinere woningen door het splitsen woningen.  

Het gevarieerde aanbod woningen in de 4 Vierkanten in Alkmaar van Abe Bonnema maakt een wooncarrière in dezelfde buurt mogelijk. De maatschappelijke waarde hiervan komt tot uitdrukking in de trots en gemeenschapszin van de bewoners en zorgt voor een sterke sociale cohesie. 

Marcel Barzilay laat ons ook zien dat onderzoek naar de kwaliteit en begrip voor het narratief van het oorspronkelijke ontwerp cruciaal is voor duurzame (wijk)vernieuwing. Dit biedt kansen om een nieuwe laag toe te voegen aan het ontwerp die niet alleen voorziet in de nieuwe behoeftes, maar ook de oorspronkelijke oplossingen versterkt en de omissies corrigeert. 

Verlangen naar de toekomst 

De voormalig rijksbouwmeester en architect Floris van Alkemade schetst ons een desastreus toekomstbeeld waarin we interen op restanten van onze democratische samenleving en we de aarde doelbewust om zeep helpen. Het is een kwestie van tijd dat naast onze fysieke kracht ook onze denkkracht wordt overgenomen door machines. Het einde ter tijden is compleet wanneer we onszelf niet meer kunnen reproduceren.  

Gelukkig biedt het verhaal van Floris van Alkemade ook perspectief op een zonnigere toekomst. Met de huidige mogelijkheden van de wetenschap kunnen we goed voorspellen waar we op afstevenen. Door de wetenschap in te zetten voor forecasting en door de verbeeldingskracht van ontwerpers te benutten voor backcasting, kunnen we angst voor de toekomst omzetten naar een verlangen. Dit is de kunst van richting te veranderen zoals ook beschreven in zijn boek “De toekomst van Nederland”.  

Maatschappelijke waarde  

Op de Noordkade is de stap naar een nieuw gezamenlijk verlangen naar de toekomst genomen, met als rode draad de gemeenschapszin van de coöperatie van toen. In plaats van een nieuw boek te schrijven, wordt op de Noordkade een nieuw hoofdstuk toegevoegd waarvan de maatschappelijke waarde voor Veghel onbetaalbaar is. Het is een prachtig voorbeeld van een duurzame herontwikkeling. Vol inspiratie e n met vertrouwen in de toekomst verlaat ik Veghel.