15 geleerde lessen tijdens het NRP-congres (On)benut potentieel

Op een stormachtige donderdag vond het NRP-congres (On)benut potentieel plaats. Een congres voor iedereen werkzaam en geïnteresseerd in een duurzame transitie van onze bestaande gebouwde omgeving. Met zo’n 150 deelnemers agendeerden we knelpunten, benoemden we mogelijke oplossingsrichtingen en wisselden we voorbeelden uit.

Hieronder delen we per sessie de opgedane inzichten en vervolgstappen.

Keynote Floris Alkemade: verandering is de enige weg naar voren

Floris opende het congres met een keynote over de urgentie en evidentie van het beter benutten en doorontwikkelen van bestaand vastgoed. Hij presenteerde elf benaderingen om met subtiele, precieze en soms radicale interventies waarde toe te voegen aan complexe situaties. Uiteindelijk bieden deze benaderingen manieren om de bestaande context opnieuw te lezen, te begrijpen, op waarde te schatten én verder te ontwikkelen, ook door soms niets te doen.

“De essentie van de woonopgave is het omdenken van oude ontwerpprincipes.”

Hij benadrukte het belang van het formuleren van betere vragen. Hierbij richtte hij zich nadrukkelijk op de woonopgave. Een opgave die in de eerste plaats een sociaal-maatschappelijk vraagstuk is. Daarbij moeten niet de nieuwbouwwoningen het uitgangspunt van het denken vormen, maar de kwaliteit van leven in de acht miljoen bestaande woningen. Juist in de bestaande wijken komen alle urgente vragen van onze tijd bij elkaar: de verduurzaming van die woningen, klimaatadaptatie, nieuwe mobiliteitsprincipes, de kwaliteit van de openbare ruimte, de sociale veiligheid en thema’s zoals vergrijzing en vereenzaming.

De essentie van de woonopgave is het omdenken van oude ontwerpprincipes. Zelden had het vak meer relevantie dan nu. We moeten fundamenteel andere keuzes maken. Uiteindelijk is verandering de enige weg naar voren. Dit vraagt om meer onderlinge solidariteit en heldenmoed van de hele keten.

Tekst gaat verder onder de foto

Werksessie Renoveren met Respect

Bij het renoveren en verduurzamen van bestaande woningen spelen veel belangen. Is het mogelijk om met een app de verschillende perspectieven van stakeholders zoals bewoners, eigenaren, overheid, corporaties en architecten beter inzichtelijk te maken en mee te nemen in (ontwerp)beslissingen? Onderstaande aandachtspunten en tips worden meegenomen bij de verdere ontwikkeling van deze app door de TU Delft:

Een app is een mooie aanvulling op andere manieren van participatie. Het kan een eerste brede inventarisatie van meningen zijn, waarna in bijvoorbeeld een groepsgesprek verdieping kan volgen op het materiaal dat is opgehaald. Ook kan het een manier zijn om mensen te bereiken die bij andere participatiebijeenkomsten niet komen.
Verwachtingsmanagement en het terugkoppelen van uitkomsten is belangrijk. Wat doe je met de informatie die je van participanten krijgt en wie maakt uiteindelijk de beslissingen? Het delen van die informatie is een must, vanuit transparantie maar ook om burgers inzicht te geven in de meningen en inzichten van medebewoners en professionals.
Een app moet gebruiksvriendelijk en aantrekkelijk zijn, willen non-professionals het gaan gebruiken. Het is de vraag in hoeverre de app informatie moet geven over het gedachtegoed en het ontwerp van een buurt of gebouw. Enerzijds moeten beoordelingen niet te veel gestuurd worden, maar anderzijds is het nuttig en leuk voor participanten om meer over de cultuurhistorische achtergrond te weten.

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Optoppen en uitdiepen

Er is de afgelopen twintig jaar al veel ervaring opgedaan met optoppen. Het is dus niet een volledig nieuw fenomeen. Hoe kunnen we de komende tijd tempo maken met optoppen, aanplakken en transformeren?

Integraal kijken naar het hele gebouw – of zelfs een hele buurt – levert meekoppelkansen op die een business case haalbaar kunnen maken. Denk aan transformatie van het bestaande vastgoed naar typen woningen die beter aansluiten bij de vraag, verduurzaming van bestaande vastgoed, of een buurtgerichte aanpak met vroege betrokkenheid van (toekomstige) bewoners. Dit zorgt ervoor dat optoppen meer waarde toevoegt dan alleen extra woningen.
Prefab 2D- en 3D- (biobased) elementen maken de bouw sneller, lichter en schaalbaarder. Dit heeft een positief effect op de kosten en overlast voor de bewoners. Daarnaast dalen de risico’s en faalkosten. Je hoeft immers niet elke keer opnieuw het wiel uit te vinden. Uiteraard is er vaak nog specifiek ontwerp en maatwerk nodig voor aansluiting op bestaande panden en toegang tot de nieuwe woningen.

De potentiekaart is een bruikbaar instrument om de kansen voor optoppen in beeld te brengen. Dit digitale platform geeft op de belangrijkste criteria een score aan de mate waarin een woongebouw in meer of mindere mate geschikt is voor optoppen. Het platform wordt momenteel getest in Den Haag en is in 2024 voor heel Nederland te gebruiken.

Op woensdag 24 januari is er een tweede sessie over Optoppen en uitdiepen gepland: een bezoek aan Aquarius Amstelveen. Meld je aan via onderstaande button

Meld je aan voor de sessie

Circulair ontmantelen

Om impactvol te bouwen op basis van het bestaande, moeten we kijken naar kansen en deze niet afschuiven op een ander. Alleen door samenwerken komen we tot slimme nieuwe oplossingen. Deze concrete stappen kunnen we nemen in de weg naar een circulaire bouweconomie:

Het ophalen van wensen en gebruik van (3D)-materialen inventarisatie.
Een nieuwe basis voor contracten ter ondersteuning van het consortium bij de ontwikkeling van een doelgebouw.
Het reserveren van voldoende tijd tussen bekendmaking en start ontmanteling van een gebouw, door deze bijvoorbeeld op Gebouwenmarktplaats te zetten.

Vervolg vanuit de talkshows

Tijdens drie talkshows deelden panel en zaal hun visie op verschillende thema’s. Dit is het vervolg:

NRP gaat werken aan een transitiestrategie voor biobased isoleren. In december en januari gaan we in twee vervolgsessies met stakeholders in het speelveld van isoleren werken aan deze strategie. Neem voor data en deelname contact op met Brigitte Berends.
Vormgeven aan verandering. Volgend jaar start de vernieuwde NRP-Opleiding Renovatie en Transformatie, waar deelnemers aan de slag gaan met nieuwe oplossingen, vaardigheden en andere processen om waarde te vinden in wat er al staat. De inschrijving is geopend, meer informatie is hier te vinden.
De Gulden Feniks is tijdens het congres uitgereikt, alle inspirerende nominaties én het juryoordeel zijn hier te vinden.

Tekst gaat verder onder de foto’s

What’s next: een poëtische beschouwing door Ninke Happel

…Terwijl de wereld raast.
En in rap tempo verandert.
Terwijl systemen worden bevraagd.
En wij massaal zien wat.
Wij eerder niet zagen.
Is de manier waarop we bouwen vooral.
Business as usual.
In beton gegoten.
Maar hee!
Sinds vandaag niet meer.
Toch?

Lees de volledige poëtische beschouwing op het congres door architect Ninke Happel hier.

Foto’s: Fred Ernst